5-NUKLEOTİDAZA

Sinonim: 5-NT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 2-10 U/L

İstifadəsi: Hepatobiliar xəstəliklərin qiymətləndirilməsində istifadə olunur. İntra və ya ekstrahepatik biliar obstruksiyalar, qaraciyərin bəd xassəli törəmələri, biliar sirroz və hamiləliyin son trimesterində 5-NT səviyyəsi yüksəlir

C4 (KOMPLEMENT C4)

Sinonim: C4

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), düz sınaq şüşəsi (mayi)

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

Serum Göbək ciyəsi qanı 7-23 mg/dL
Yenidoğulmuş 7-23 mg/dL
<7 gün 7-25 mg/dL
7 gün-3 ay 7-30 mg/dL
4 ay-1 yaş 8-42 mg/dL
2-12 yaş 15-42 mg/dL
> 12 yaş 15-50 mg/dL

İstifadəsi: Kəskin faza reaktant­larından biridir. Komplement siste­mindəki klassik yolda yer alır. Kəs­kin iltihabi xəstəliklər və bədxassəli şişlərdə C4 səviyyəsi artır; SLE, kəs­kin qlomerulomefrit, xroniki hepatit, autoimmun xəstəliklər, irsi angio-ödem, zülal itkisi ilə gedən xəstə­lik­lər və kongenital çatışmazlıq zamanı isə serumda C4 səviyyəsi azala bilər

C3 (KOMPLEMENT C3)

Sinonim: C3

Nümunə növü:  Serum, maye

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum), düz sınaq şüşəsi (maye)

Nümunə miqdarı: 300μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

Serum Göbək ciyəsi qanı 57-116 mg/dL
Yarımçıq doğulan 57-116 mg/dL
<1 ay 50-120 mg/dL
2-3 ay 60-150 mg/dL
4-6 ay 60-175 mg/dL
7-12 ay 70-180 mg/dL
1-3 yaş 75-180 mg/dL
>3 yaş 85-200 mg/dL

İstifadəsi: Kəskin faza reaktant­larından biridir. Komplement siste­min­dəki klassik və alternativ yollar C3 pilləsində birləşir. C3 səviy­yəsində artma iltihabi xəstəlilər, ato­pik dermatit, biliar obstruksiya və amiloidozla əlaqəli ola bilər. Autoimmun xəstəliklər, bakteremiya, toxuma zədələnməsi, xroniki hepatit, nefrit, malnutrisiya, DIC və kon­ge­nital çatışmazlıqlar isə C3 səviy­yəsində azalmaya səbəb ola bilər

BETTA-2 TRANSFERRİN

Nümunə növü: Burun ifrazatı, qulaq ifrazatı

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şü­şəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL Burun və ya qulaq ifrazatı və 1 mL serum

İş prinsipi: İmmunfiksasiya elektro­forezi

İstifadəsi: BOM-da transferrinin 2 izoforması tapılır. Bunlarda biri  nor­mada serumda da olur və beta-1 frak­siyası adlandırılır. Digəri isə yalnız BOM-da olur və beta-2 ad­landırılır. Beta-2 transferrin se­rum, qulaq mayeləri, burun sekresiyaları, ağız suyu, gözyaşı, bəlğəm, və limfa vəzilərində olmur. Bu mayelərdə betta-2 transferrinin olması BOM-dan keçdiyi barədə düşündürür. Xü­susilə otoreya (qulaqdan ifrazatın axması) və rinoreyanın (burundan ifr­azatın axması) diaqnozunda testin həs­­saslığı çox yüksəkdir

BETA-HCG (SİDİK)

Sinonim: β-hCG; Human chorionic gonadotropin; Hamiləlik testi

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik (sə­hər ilk sidik məsləhət görülür)

Nümunə miqdarı: 2 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndəril­mə­lidir

İş prinsipi: Strip

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Hamiləliyin təyinində is­ti­fadə edilir

BETA-2 MİKROGLOBULİN (SİDİK)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, Bir­dəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 400 μL

Nümunənin alınma qaydası: Si­diyin pH-ı <6.0 olarsa üzərinə 1M NaOH əlavə edilərək β2M-nin sta­billiyi qorunmalıdır. Soyuq şəraitdə saxlanılmalıdır. 24 saatlıq sidik nü­mu­nələrinin götürülməsi daha əlve­riş­lidir. Sidik nümunələri menstu­ra­siya dövründə götürülməməlidir, 24 saatlıq sidiyin həcmi bildirilməlidir

İş prinsipi: MEIA

Nümunədən imtina səbəbləri: pH-ı <6.0 olan sidik nümunələri

Referens: 0.02-0.25 mg/L

İstifadəsi: Normal insanlarda β2M sabit sürətlə sintez olunur. Sonra böy­rəklərdə öncə filtirasiya olunur və ardınca reabsorbsiya edilir. Son olaraq β2M proksimal tubulyar hü­ceyrələrdə katabolizmə uğrayır. Nor­mal halda sidikdə β2M-in miqdarı çox az olur, lakin dərman, müxtəlif xəstəliklər, ağır metallar və s. səbəb­lərdən proksimal tubulyar hüceyrə zədələnməsi baş verdikdə sidiklə β2M-in ifrazı artır. Bu baxımdan böy­rəklərin tubulyar funksiyalarının qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur

BETA-2 MİKROGLOBULİN (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

İş prinsipi: MEIA

Referens: <2.4 mg/L

İstifadəsi: Mərkəzi sinir sistemini əhatə edən kəskin leykoz və limfo­malarda BOM-da β2M arta bilər. Eyni zamanda serumdakı səviyyə­si­nin də təyin olunması daha məqsə­dəuyğundur

5-NT (5-NUKLEOTİDAZA)

Sinonim: 5-NT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 2-10 U/L

İstifadəsi: Hepatobiliar xəstəliklərin qiymətləndirilməsində istifadə olunur. İntra və ya ekstrahepatik biliar obstruksiyalar, qaraciyərin bəd xassəli törəmələri, biliar sirroz və hamiləliyin son trimesterində 5-NT səviyyəsi yüksəlir

5-HİDROKSİİNDOLASETAT TURŞUSU

Sinonim:  5-HIAA; 5-OH-indolase­tat turşusu

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Asetat turşusu üzərinə toplanılmalıdır. 6N HCl və Bor turşusu üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilə bilər

Xəstənin hazırlanması: Tərkibində serotonin olan badımcan, pomidor, qoz, banan, fındıq, fısdıq, avakado və s. kimi bəzi qidalar son 72 saat müd­dətində qəbul edilməməlidir. Həm­çinin son 72 saat ərzində isti­fa­də olunan dərmanlar haqqında məlu­mat verilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens: 10.4-31.2 μmol/gün

İstifadəsi: Karsinoid şişlərin diaq­nozunda istifadə olunur. Həmçinin celiac sprue, whipple xəstəliyi və bronx karsinomalarında 5-HIAA sə­viyyəsi artır, depressiya, nazik bağır­sağın rezeksiyası, fenilke­tonuriya və Hartnup xəstəliyində isə bu göstərici azalır

5-HIAA (5-HİDROKSİİNDOLASETAT TURŞUSU)

Sinonim:  5-HIAA; 5-OH-indolase­tat turşusu

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Asetat turşusu üzərinə toplanılmalıdır. 6N HCl və Bor turşusu üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilə bilər

Xəstənin hazırlanması: Tərkibində serotonin olan badımcan, pomidor, qoz, banan, fındıq, fısdıq, avakado və s. kimi bəzi qidalar son 72 saat müd­dətində qəbul edilməməlidir. Həm­çinin son 72 saat ərzində isti­fa­də olunan dərmanlar haqqında məlu­mat verilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens: 10.4-31.2 μmol/gün

İstifadəsi: Karsinoid şişlərin diaq­nozunda istifadə olunur. Həmçinin celiac sprue, whipple xəstəliyi və bronx karsinomalarında 5-HIAA sə­viyyəsi artır, depressiya, nazik bağır­sağın rezeksiyası, fenilke­tonuriya və Hartnup xəstəliyində isə bu göstərici azalır

2.5-HEGZANDİON

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı:5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndə­ril­məlidir

İş prinsipi: Qaz xromatoqrafiya (GC)

Referens: <0.5 mg/L

İstifadəsi: n-hegzan ilə işləyən şəxs­lərə bu maddənin nə qədər təsir et­diyini təyin etmək üçün istifadə olunur

A1AT (ALFA-1 ANTİTRİPSİN)

Sinonim: A1AT; AAT; ∞1-Anti­trip­sin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

< 7 gün 100-270 mg/dL
7gün-5yaş 80-20 mg/dL
> 5 yaş 80-200 mg/dL

İstifadəsi: Pozitiv kəskin faza rea­gentlərindəndir. Protein elektro­fo­rezində ∞1 lentinin böyük hissəsini təşkil edir. Həmçinin serumda ən yük­sək konsentrasiyada olan proteza inhibitorudur. Hər cür infeksiya, to­xuma nekrozu, travmalar, oral kon­tra­septivlərin istifadəsi və hamiləlik zamanı AAT səviyyəsi yüksəlir. AAT-nin  səviyyəsinin həddən artıq düş­məsi zamanı xroniki ağciyər və qaraciyər xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Ağır dərəcəli irsi AAT çatış­mazlıqları zamanı xüsusilə uşaqlarda neonatal hepatit sindromu və infantil sirroz kimi ağır klinik mənzərələr inkişaf edə bilər. Böyüklərdə isə em­fizema və xroniki bronxit kimi  xro­niki ağciyər xəstəliklərinin inkişafına şərait yarada bilər.

AAT (ALFA-1 ANTİTRİPSİN)

Sinonim: A1AT; AAT; ∞1-Anti­trip­sin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

< 7 gün 100-270 mg/dL
7gün-5yaş 80-20 mg/dL
> 5 yaş 80-200 mg/dL

İstifadəsi: Pozitiv kəskin faza rea­gentlərindəndir. Protein elektro­fo­rezində ∞1 lentinin böyük hissəsini təşkil edir. Həmçinin serumda ən yük­sək konsentrasiyada olan proteza inhibitorudur. Hər cür infeksiya, to­xuma nekrozu, travmalar, oral kon­tra­septivlərin istifadəsi və hamiləlik zamanı AAT səviyyəsi yüksəlir. AAT-nin  səviyyəsinin həddən artıq düş­məsi zamanı xroniki ağciyər və qaraciyər xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Ağır dərəcəli irsi AAT çatış­mazlıqları zamanı xüsusilə uşaqlarda neonatal hepatit sindromu və infantil sirroz kimi ağır klinik mənzərələr inkişaf edə bilər. Böyüklərdə isə em­fizema və xroniki bronxit kimi  xro­niki ağciyər xəstəliklərinin inkişafına şərait yarada bilər.

ACE (ANGİOTENZİN ÇEVİRİCİ FERMENT)

Sinonim: ACE (Angiotensin Con­verting Enzyme)

Nümunə növü: Heparinli plazma, BOM, bronxoalveolyar lavaj mayesi

Nümunə qabı: Yaşıl qapaqlı sınaq şü­şəsi (plazma), gelsiz düz sınaq şü­şəsi (maye)

Nümunə miqdarı: 1 mL

Xəstənin hazırlanması: Qan alın­maz­dan 12 saat əvvəl ACE inhibi­torlarının istifadəsi kəsilməlidir

İş prinsipi: Türbidimetrik, kinetik

Referens: 8-52 U/L (plazma)

İstifadəsi: Sarkoidozun diaqnos­tika­sında istifadə olunur. Aktiv sar­koidoz zamanı ACE səviyyəsi >35 U/L olur. Həmçinin kəskin və xro­ni­ki bronxit, ağciyər fibrozu, revmo­toid artrit, servikal adenit, birləşdirici toxuma xəstəlikləri, Gaucher xəstə­liyi, hipertiroidizim, histoplazmoz və digər göbələk xəstəlikləri zamanı ACE miqdarı arta bilər

ACLIQ QAN ŞƏKƏRİ (QLÜKOZA)

Sinonim: Aclıq qan şəkəri; AQŞ

Nümunə növü: Serum, florid/ok­sa­latlı plazma

Nümunə qabı: Boz qapaqlı sınaq şüşəsi (florid/oksalatlı plazma), Qır­mızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum)

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası: Qır­mı­zı qapaqlı sınaq şüşəsinə qan alı­nıbsa gecikmədən sentrifuqadan ke­çi­rilərək serumu tez ayrılmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 8 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: Se­rum ayrılmadan qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsində saxlanılmış qan

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 45-96 mg/dL
Yarımçıq doğulan 20-60 mg/dL
<7 gün 40-60 mg/dL
7 gün-1 ay 50-80 mg/dL
2 ay-15 yaş 60-100 mg/dL
16-60 yaş 70-100 mg/dL
>60 yaş 80-115 mg/dL

İstifadəsi: Karbohidrat metobo­liz­mi­nin qiymətləndirilməsiondə istifadə olunur

ADA (ADENOZİN DEAMİNAZA)

Sinonim: ADA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 ml

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 5-20 U/L

Istifadəsi: Hepatit, sirroz, hemaxro­matoz, prostat və sidik kisəsi kar­sinomaları, hemolitik anemiya, tala­semiya major, vərəm, autoimmun xəstəliklər, infeksion mononukleoz və ürək çatışmazlığında serumda ADA miqdarı artır

ADENOZİN DEAMİNAZA

Sinonim: ADA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 ml

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 5-20 U/L

Istifadəsi: Hepatit, sirroz, hemaxro­matoz, prostat və sidik kisəsi kar­sinomaları, hemolitik anemiya, tala­semiya major, vərəm, autoimmun xəstəliklər, infeksion mononukleoz və ürək çatışmazlığında serumda ADA miqdarı artır

ADENOZİN DEAMİNAZA (Maye)

Nümunə növü: Beyin-onurğa beyni mayesi, maye

Nümunə qabı:  Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 ml

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Beyin onurğa beyni mayesində <6 U/L
Maye >40 U/L

İstifadəsi: Əsasən vərəm  eksudat­la­rı­nın və vərəm meningitinin təyi­nin­də istifadə olunur. Limfoma, siste­mik qırmızı qurdeşənəyi (SLE) və ade­no­karsinomalar zamanı da ma­yedəki ADA səviyyəsi yüksələ bilər

AL (ALÜMİNİUM)

Sinonim: Al

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik, BOM, dializ mayesi

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum) (Əvvəlcədən is­tifadə edilməmiş və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş, distillə olunmuş və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşəsində göndərilməlidir),  24 saatlıq sidik (Soyuq şəraitdə saxla­nılmalı və göndərilməlidir. Bor turş­usu və ya asetat turşusu üzərinə yığı­lan sidiklər də qəbul edilir. Bax Əla­və P), gelsiz steril sınaq şüşəsi (BOM, maye)

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Alü­mi­niumun xarici mühitdən konta­minasiya riski çox yüksək oldu­ğun­dan nümunə alınarkən kontami­na­siyaya xüsusilə diqqət yetirilməlidir

Xəstənin hazırlanması: analiz üçün qan nümunəsi verməzdən əvvəlki son 24 saat ərzində tərkibində alü­mi­nium olan antiasit preparatlar və di­gər dərmanlar istifadə olunma­malıdır

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

Serum 1-14 μg/L
Sidik 7-40 μg/L
Dializ mayesi <10 μg/L

İstifadəsi: Hemodializ xəstələrinin müşahidəsində istifadə olunur. Böy­rək çatışmazlığı, dializlə əlaqəli de­men­siya, Hodgkin xəstəliyi və mu­kovissidozlar (kistik fibrozis) zamanı alüminyum səviyyəsi artır. 100μg/L–dən yüksək nəticələr tok­si­ki təsir göstərir. Al(OH)3, mədə an­tia­sitləri və ya dializ xəstələrində fos­fat birləşdirici vasitə kimi istifadə olunduğundan bu xəstələrdə alümi­nium toksikozuna diqqət edilməlidir. Həmçinin serumda Al səviyyəsi 100 μg/L –dən yüksək olan xəstələrdə Al mənşəli osteomaliyasiyaya diqqət edilməlidir

ALA (AMİNOLEVULİN TURŞUSU)

Sinonim: Delta-ALA; DALA; ALA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­rinə yığılaraq göndərilməlidir. 6N HCl üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir. Qaranlıq yerdə yığılmalı və işıqdan qorunaraq göndərilməlidir (Bax Əlavə P)

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Xromatoqrafik, spektro­fotometrik

Referens: <7 mg/gün

İstifadəsi: Kəskin porfiriyanın diaq­nozu və müalicəsinin müşahidəsi üçün istifadə olunur. Xüsusilə kəs­kinləşmə zamanı götürülən nümu­nədə (birdəfəlik və ya 24 saatlıq sidik) ALA, porfobilinogen və sidik porfirinlərinin təyini  porfiriya diaq­nozunu təsdiq və ya inkar etməyə imkan verir. Qurğuşun zəhərlənməsi, herediter tirozinemiya, diabetik keto­asidoz, hamiləlik və bəzi qıcolma əlehinə dərmanlar ALA səviyəsində yüksəlməyə səbəb olduğu halda, alkaqolla əlaqəli qaraciyər xəstəlik­ləri zamanı sidikdə ALA səviyyəsi azalır

ALANİN (AMİNTURŞULAR, KƏMİYYƏTCƏ (Plazma, Sidik və BOM))

Nümunə növü: Heparinli plazma, birdəfəlik sidik, BOM. Xəstənin həkimi tərəfindən doldurulmuş anket forması və ya xəstənin anamnezi nümunə ilə bərabər göndərilməlidir

Nümunə qabı: Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi (plazma), gelsiz düz sınaq şüşəsi (BOM)

Nümunə miqdarı: Plazma 1 mL, Sidik 5 mL, BOM 1mL

Nümunənin alınma qaydası: Plaz­ma nümunəsi böyüklər və uşaqlarda 12 saatlıq, körpələrdə isə ən az 4 saatlıq aclıqdan sonra alınmalıdır. Nü­munədə hemoliz və fibrin olma­malıdır. Nümunələr dondurularaq sax­lanılmalı və mütləq soyuq şə­raitdə göndərilməlidir. Birdəfəlik sidik dondurularaq saxlanılmalı və soyuq mühitdə göndərilməlidir. 6N HCl və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir

İş prinsipi: HPLC

Nümunədən imtina səbəbləri: Nü­mu­nənin hemolizə uğraması, fibrinli olması və laboratoriyaya soyuq şə­raitdə göndərilməməsi

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Aminturşu patolo­giya­la­rının təyini və müşahidəsində isti­fadə olunur

ALANİN AMİNOTRANSFERAZA

Sinonim: ALT, Serum glutamik piruvat transaminaza, SGPT

Nümunə qabı:  qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μl

İş prinsipi: spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: he­moliz

Referens:

göbək ciyəsindən alınmış qanda 10-90 u/l
<7 gün 10-90 u/l
7 gün-1 yaş 10-80 u/l
1-60 yaş 10-60 u/l
>60 yaş 10-70 u/l

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir. Qaraciyər xəs­tə­likləri, öd yolları obstruksiyası, əzələ zədələnmələri, əzələ distrofiyaları, kəskin pankreatit, kəskin ürək ça­tışmazlığı, böyrək çatışmazlığı və hepatatoksik preparatlar  ALT-nin miq­­darında artmaya səbəb olur

ALBUMİN

Nümunə qabı:  qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μl

İş prinsipi: spektrofotometrik

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 3.6-4.4 g/dL
Erkən doğulmuş uşaqlarda 3.3-4.0 g/dL
<7gün 2.8-4.4 g/dL
7 gün-15 yaş 3.8-5.4 g/dL
16-60 yaş 3.5-5.0 g/dL
>60yaş 3.4-5.0 g/dL

İstifadəsi: Qidalanma vəziyyəti və qa­nın onkotik təzyiqi haqqında mə­lu­mat verir. Dehidratasiya və ampi­sillin istifadəsi albumin miqdarının yüksəklməsinə səbəb olduğu halda, venadaxili qidalandırma, sürətli hid­ratasiya, sirroz və digər qaraciyər xəs­təlikləri, alkoqolizm, hamiləlik, nefrotik sindrom, malabsorbsiya, malnutriasiya, neoplaziyalar, zülal itkisi ilə müşaiyət olunan bağırsaq xəstəlikləri (Crohn xəstəliyi, xoralı kolit), hipertiroidizm, yanıqlar, uzun­müdətli immobilizasiya, ürək çatış­mazlığı və digər xronik xəstəliklərdə albumin miqdarı azalır. Xəstəyə ve­na­daxili müalicə verilmirsə və ya qa­raciyər və böyrək xəstəliyi yoxsa, serumda albumin səviyyəsinin  aşağı olması orqanizmdakı protein rezerv­lərinin azaldığını göstərir. Albumin, prealbumin və transferrin ilə birliktə neqativ kəskin faza reagenti  olaraq qəbul edilir. Kəskin iltihabi proseslər zamanı da serumda albuminin miq­darı azalır

ALBUMİN (BOM)

Nümunə növü: BOM (numunədə qan olmamalıdır)

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 15-40 mg/dL

İstifadəsi: Bakterial meningit, Guil­lain-Barre sindromu və travmalardan sonra BOM albumin səviyyəsi artır

ALBUMİN (Maye)

Nümunə növü: Orqanizm mayeləri (plevral maye və b.)

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

İstifadəsi: Orqanizm mayelərindəki albumin onkotik təzyiqin əsas ele­mentidir. Portal hipertenziyaya səbəb olan hallarda (sirroz, sağ mədəcik ça­tışmazlığı, konjestiv perikardit və b.) serum  ilə orqanizm  mayeləri ara­sındakı  albumin fərqi <1.1 g/dL olur. Portal hipertenziyanın olma­dı­ğı, vərəm, malignizasiyalar, SLE, mik­södema, bəzi yumurtalıq xəstə­likləri və ciddi hipoalbuminemiyada bu fərq < 1.1 g/dL-dir. Qaraciyər xəstələrinin 15-20%-də isə bu fərq >2.5 g/dL olur və bunlara yüksək proteinli assit adlanır

ALDOLAZA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

< 5yaş 1.5-18.8 U/L
6-15 yaş 2.3-13.5 U/L
>15 yaş 3.1-7.6  U/L (Kişi), 2.7-5. 3  U/L (Qadın)

İstifadəsi: Kəskin hepatitlər və digər qaraciyər xəstəlikləri, Duchenne əzə­lə distrofiyası, əzələ travması, der­ma­tomiozit, polimiozit, miotonik dis­tro­fi­ya, rabdomioliz, AMI, hemorragik pan­­kreatit, trixinelloz, qanqrenalar, pros­­tat şişləri, qranulositoz və me­qa­loblastik anemiyalar, delirium tremens (alkoqol sayıqlaması), kəskin psixoz və şizofreniyalar (60-80 %-ində), teta­nus, infeksion mononukleoz  və müx­təlif malignizasiyalarda aldolaza sə­viy­yəsi yüksəlir. Xüsusilə əzələ disro­fiyalarının diaqnozu və müşahidəsində yerini CK ilə müqayisədə daha infor­mativdir

ALÜMİNİUM

Sinonim: Al

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik, BOM, dializ mayesi

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum) (Əvvəlcədən is­tifadə edilməmiş və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş, distillə olunmuş və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşəsində göndərilməlidir),  24 saatlıq sidik (Soyuq şəraitdə saxla­nılmalı və göndərilməlidir. Bor turş­usu və ya asetat turşusu üzərinə yığı­lan sidiklər də qəbul edilir. Bax Əla­və P), gelsiz steril sınaq şüşəsi (BOM, maye)

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Alü­mi­niumun xarici mühitdən konta­minasiya riski çox yüksək oldu­ğun­dan nümunə alınarkən kontami­na­siyaya xüsusilə diqqət yetirilməlidir

Xəstənin hazırlanması: analiz üçün qan nümunəsi verməzdən əvvəlki son 24 saat ərzində tərkibində alü­mi­nium olan antiasit preparatlar və di­gər dərmanlar istifadə olunma­malıdır

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

Serum 1-14 μg/L
Sidik 7-40 μg/L
Dializ mayesi <10 μg/L

İstifadəsi: Hemodializ xəstələrinin müşahidəsində istifadə olunur. Böy­rək çatışmazlığı, dializlə əlaqəli de­men­siya, Hodgkin xəstəliyi və mu­kovissidozlar (kistik fibrozis) zamanı alüminyum səviyyəsi artır. 100μg/L–dən yüksək nəticələr tok­si­ki təsir göstərir. Al(OH)3, mədə an­tia­sitləri və ya dializ xəstələrində fos­fat birləşdirici vasitə kimi istifadə olunduğundan bu xəstələrdə alümi­nium toksikozuna diqqət edilməlidir. Həmçinin serumda Al səviyyəsi 100 μg/L –dən yüksək olan xəstələrdə Al mənşəli osteomaliyasiyaya diqqət edilməlidir

ALT (ALANİN AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: ALT, Serum glutamik piruvat transaminaza, SGPT

Nümunə qabı:  qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μl

İş prinsipi: spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: he­moliz

Referens:

göbək ciyəsindən alınmış qanda 10-90 u/l
<7 gün 10-90 u/l
7 gün-1 yaş 10-80 u/l
1-60 yaş 10-60 u/l
>60 yaş 10-70 u/l

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir. Qaraciyər xəs­tə­likləri, öd yolları obstruksiyası, əzələ zədələnmələri, əzələ distrofiyaları, kəskin pankreatit, kəskin ürək ça­tışmazlığı, böyrək çatışmazlığı və hepatatoksik preparatlar  ALT-nin miq­­darında artmaya səbəb olur

ALP İZOENZİMLƏRİ (ALKALEN FOSFATAZA İZOENZİM ELEKTROFOREZİ)

Sinonim: ALP izoenzimləri

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Agaroza gel elektro­forezi

İstifadəsi: Qələvi fosfataza yüksək­liyinin mənbəyinin müəyyən edil­mə­si məqsədilə istifadə olunur. ALP qa­ra­ciyər, sümük və əgər vardırsa, in­tes­tinal və plasental fraksiyalara ayrı­lır

ALP (ALKALEN FOSFATAZA)

Sinonim: ALP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<7 gun 95-600 U/L
7 gün-1ay 100-1076 U/L
2-3 ay 115-1076 U/L
4-6 ay 110-1076 U/L
7 ay-1 yaş 95-1107 U/L
1-3 yaş 90-673 U/L
4-5 yaş 80-644 U/L
6 -11 yaş 80-720 U/L

 

Yaş Kişi Qadın
12-15 yaş 75-936 U/L 75-448 U/L
16-20 yaş 25-360 U/L 25-320 U/L
>20 yaş 25-270 U/L 25-240 U/L

İstifadəsi: Qraciyər, öd kisəsi və sü­mük toxumasına aid xəstəliklərin qiy­mətləndirilməsində istifadə olu­nur. Biliar obstruksiya, biliar atre­ziya, sirroz, sümük deformasiyaları, hiperparatiroidizm, Paget xəstəliyi, in­filtirativ qaraciyər xəstəlikləri, in­fek­sion mononukleoz, metastatik sü­mük şişləri, metabolik sümük xəs­təliləri, virus hepatitləri, hamiləlik, konjestiv ürək çatışmazlığı və uşaq­ların böyümə dövründə ALP sə­viy­yəsi artır

ALKALEN FOSFATAZA (Qələvi fosfataza) İZOENZİM ELEKTROFOREZİ

Sinonim: ALP izoenzimləri

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Agaroza gel elektro­forezi

İstifadəsi: Qələvi fosfataza yüksək­liyinin mənbəyinin müəyyən edil­mə­si məqsədilə istifadə olunur. ALP qa­ra­ciyər, sümük və əgər vardırsa, in­tes­tinal və plasental fraksiyalara ayrı­lır

ALKALEN FOSFATAZA (Qələvi fosfataza)

Sinonim: ALP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<7 gun 95-600 U/L
7 gün-1ay 100-1076 U/L
2-3 ay 115-1076 U/L
4-6 ay 110-1076 U/L
7 ay-1 yaş 95-1107 U/L
1-3 yaş 90-673 U/L
4-5 yaş 80-644 U/L
6 -11 yaş 80-720 U/L

 

Yaş Kişi Qadın
12-15 yaş 75-936 U/L 75-448 U/L
16-20 yaş 25-360 U/L 25-320 U/L
>20 yaş 25-270 U/L 25-240 U/L

İstifadəsi: Qraciyər, öd kisəsi və sü­mük toxumasına aid xəstəliklərin qiy­mətləndirilməsində istifadə olu­nur. Biliar obstruksiya, biliar atre­ziya, sirroz, sümük deformasiyaları, hiperparatiroidizm, Paget xəstəliyi, in­filtirativ qaraciyər xəstəlikləri, in­fek­sion mononukleoz, metastatik sü­mük şişləri, metabolik sümük xəs­təliləri, virus hepatitləri, hamiləlik, konjestiv ürək çatışmazlığı və uşaq­ların böyümə dövründə ALP sə­viy­yəsi artır

ALFA-1 ANTİTRİPSİN

Sinonim: A1AT; AAT; ∞1-Anti­trip­sin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

< 7 gün 100-270 mg/dL
7 gün-5 yaş 80-20 mg/dL
> 5 yaş 80-200 mg/dL

İstifadəsi: Pozitiv kəskin faza rea­gentlərindəndir. Protein elektro­fo­rezində ∞1 lentinin böyük hissəsini təşkil edir. Həmçinin serumda ən yük­sək konsentrasiyada olan proteza inhibitorudur. Hər cür infeksiya, to­xuma nekrozu, travmalar, oral kon­tra­septivlərin istifadəsi və hamiləlik zamanı AAT səviyyəsi yüksəlir. AAT-nin  səviyyəsinin həddən artıq düş­məsi zamanı xroniki ağciyər və qaraciyər xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Ağır dərəcəli irsi AAT çatış­mazlıqları zamanı xüsusilə uşaqlarda neonatal hepatit sindromu və infantil sirroz kimi ağır klinik mənzərələr inkişaf edə bilər. Böyüklərdə isə em­fizema və xroniki bronxit kimi  xro­niki ağciyər xəstəliklərinin inkişafına şərait yarada bilər

ALFA-1 ANTİTRİPSİN

Sinonim: A1AT; AAT; ∞1-Anti­trip­sin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

< 7 gün 100-270 mg/dL
7 gün-5 yaş 80-20 mg/dL
> 5 yaş 80-200 mg/dL

İstifadəsi: Pozitiv kəskin faza rea­gentlərindəndir. Protein elektro­fo­rezində ∞1 lentinin böyük hissəsini təşkil edir. Həmçinin serumda ən yük­sək konsentrasiyada olan proteza inhibitorudur. Hər cür infeksiya, to­xuma nekrozu, travmalar, oral kon­tra­septivlərin istifadəsi və hamiləlik zamanı AAT səviyyəsi yüksəlir. AAT-nin  səviyyəsinin həddən artıq düş­məsi zamanı xroniki ağciyər və qaraciyər xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Ağır dərəcəli irsi AAT çatış­mazlıqları zamanı xüsusilə uşaqlarda neonatal hepatit sindromu və infantil sirroz kimi ağır klinik mənzərələr inkişaf edə bilər. Böyüklərdə isə em­fizema və xroniki bronxit kimi  xro­niki ağciyər xəstəliklərinin inkişafına şərait yarada bilər

AMİLAZA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

Referens:  10-100 IU/L

İstifadəsi: Mədəaltı vəzin funksional testlərindən biridir. Pankreatit, pan­kreatik kista və psevdokistalar, qu­laq­altı vəzin infeksiyaları, intestinal obstruksiya və infaktlar, ektopik ha­miləlik, öd yolları xəstəlikləri, dia­be­tik ketoasidoz, peritonit, makroami­lazemiya, bəzi ağciyər və yumurtalıq şişlərində, böyrək çatışmazlığı, ERCP, abdominal travmalar, baş-beyin travmaları, virus infeksiyaları və alkaqol istifadəsi serumda ami­lazanın səviyyəsini artırdığı halda, pankreas çatışmazlığı, mukovissidoz (kistik fibrozis), ağır qaraciyər xəs­təlikləri və pankreatektomiyadan son­ra amilaza səviyyəsi azalır. Həm­çinin Oddi sfinktorunda spazm tö­rədən narkotik analgetiklər və digər bəzi dərmanlar da serumda amila­zanın səviyyəsinin artmasına səbəb ola bilər

AMİLAZA (Sidik)

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik, mü­­əy­­yən zaman müddətində topla­nan sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxla­nılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Sidik toplanmışdırsa, toplanma müddəti (məs. 24 saat) və həcmi qeyd olun­malıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Referens:

<6 ay 25-400 IU/L
7 ay-15 yaş 25-500 IU/L
>15 yaş 75-750 IU/L

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki pankreatitli xəstələrin müşahidəsində və pankreatitin diferensial diaqnos­tikasında istifadə olunur. Serum amilazasında artmaya səbəb olan xəstəliklərdən fərqli olaraq böyrək çatışmazlığı və makroamilazemiyada sidikdə amilaza səviyyəsi normal və ya aşağıdır. Həmçinin kəskin pan­kreatit tutmasından sonra sidikdə ami­laza səviyyəsinin iki həftədən çox yksək qalması psevdokistanın varlığına əsas verir

APO A (APOLİPOPROTEİN A)

Sinonim: Apo A; Apo A-1

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<7 gün 40-105 mg/dL 40-105 mg/dL
7 gün-3 yaş 60-150 mg/dL 60-150 mg/dL
4-5 yaş 65-150 mg/dL 60-150 mg/dL
6-15 yaş 80-150 mg/dL 80-150 mg/dL
16-50 yaş 80-160 mg/dL 80-200 mg/dL
51-60 yaş 80-170 mg/dL 80-205 mg/dL
>60 yaş 80-170 mg/dL 120-220 mg/dL

İstifadəsi: HDL, xilomikronlar və VLDL-nin başlıca zülal kompo­nen­tidir. Koronar ürək xəstəliyi riskinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Abetalipoproteinemiya, irsi hi­po­alfalipopro­teinemiyalar, lipo­pro­tein lipaza kofaktor (Apo C-II) çatış­mazlığı, fish-eye disease, hiper­triq­li­seridemiya, kontrolsuz diabet, hepa­to­sellular xəstəliklər, xolestaz, nef­ro­tik sindrom, xro­niki böyrək çatış­mazlığı və siqaret çəkmək serumda Apo A-1 səviyyəsində azalmaya sə­bəb olur. Apo A-1-in azlığı erkən ko­ronar ürək xəstəliyi ba­xımından risklidir

ANTİTRİPSİN (ALFA-1 ANTİTRİPSİN)

Sinonim: A1AT; AAT; ∞1-Anti­trip­sin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

< 7 gün 100-270 mg/dL
7 gün-5 yaş 80-20 mg/dL
> 5 yaş 80-200 mg/dL

İstifadəsi: Pozitiv kəskin faza rea­gentlərindəndir. Protein elektro­fo­rezində ∞1 lentinin böyük hissəsini təşkil edir. Həmçinin serumda ən yük­sək konsentrasiyada olan proteza inhibitorudur. Hər cür infeksiya, to­xuma nekrozu, travmalar, oral kon­tra­septivlərin istifadəsi və hamiləlik zamanı AAT səviyyəsi yüksəlir. AAT-nin  səviyyəsinin həddən artıq düş­məsi zamanı xroniki ağciyər və qaraciyər xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Ağır dərəcəli irsi AAT çatış­mazlıqları zamanı xüsusilə uşaqlarda neonatal hepatit sindromu və infantil sirroz kimi ağır klinik mənzərələr inkişaf edə bilər. Böyüklərdə isə em­fizema və xroniki bronxit kimi  xro­niki ağciyər xəstəliklərinin inkişafına şərait yarada bilər

ANİON GAP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: ISE + Autoanalizator

Referens:  7-16 mol/L

İstifadəsi: Serumdakı kationlar və anionlar arasındakı fərqi göstərir. Metabolik asidozda anion GAP artır, hipokalemiya, hipokalsemiya, hipo­maqnezemiya, rabdomioliz, hiper­qammaqlobulinemiya, hipoalbuminemiya və mielomada isə bu göstərici azalır

AMNİON MAYESİ FOSFOLİPİDLƏRİ (LESITIN / SPINGOMYELIN NİSBƏTİ)

Sinonim: L/S nisbəti; Amnion mayesi fosfolipidləri

Nümunə növü: Amnion mayesi

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Nazik təbəqəli xroma­toqrafiya

Nümunədən imtina səbəbləri: Sarılıqlı (ikterik) və ya hemorragik nümunələr, nümunənin ananın sidiyi və ya mekonium ilə kontaminə olması

Referens:

<1.5 Yetişməmiş (immature)
1.5-1.9 Keçid (transizyonal
>2.0 Yetişmiş (mature)

İstifadəsi: Dölün ağciyərinin inkişa­fının qiymətləndirilməsində isti­fadə olunur. L/S nisbəti hamiləliyin 34-cü həftəsindən sonra artmağa başladı­ğından, xəstənin hamiləlik yaşı nəzərə alınaraq nəticə qiy­mətlən­dirilməlidir. L/S müayinəsindəki ye­tiş­miş (mature) nəticələrin prediktiv dəyəri 95-100 %, yetişməmiş (immature) nəticələrin dəyəri isə 33-50 % arasında olur. Kontrol edilmə­yən diabetli hamiləliklədə L/S nisbə­tinin dəyişə bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır. Plazmada lesitin və spin­qomielin olduğundan, aminion ma­yesinə qan qarışması L/S müayi­nəsinin nəticəsinə təsir edə bilər. Həmçinin  mekoniumda lesitin və spinqomiyelin olmasa da, amniyon mayesində mekoniumun olması nəticənin həssaslığını azalda bilər

AMMONYAK

Sinonim: NH3; NH4; Ammonium

Nümunə növü: EDTA-lı plazma

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Nümunənin alınma qaydası: Sınaq şüşəsinin üzərindəki xəttə qədər qan alınmalı və soyuq şəraitdə, gecik­mə­dən laboratoriyaya çatdırıl­malıdır. Gecikdirilmiş nümunələrdə ammon­yak səviyyəsinin arta bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Nümunədən imtina səbəbləri: Sı­naq şüşəsindəki işarəli yerə qədər qan alınmaması, nümunənin soyuq şəraitdə laboratoriyaya çatdırıl­ma­ması, hemolizli və ya uzun müddət gözləmiş olması, lipemiya

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 0.90-1.50
Erkən doğulmuş uşaqlarda 0.90-3.00
<7 gün 0.90-3.00
7 gün-1 ay 0.30-2.00
2-3 ay 0.30-1.50
4-12ay 0.30-1.40
>1 yaş 0.24-1.02 (Kişi)
>1 yaş 0.19-0.87 (Qadın)

İstifadəsi: Qaraciyər ensefalopa­ti­ya­sının diaqnozu və hiperalimen­tasiya müalicəsi alan xəstələrin müşa­hi­də­sində istifadə olunur. Qaraciyər ça­tış­­mazlığı, Reye sindromu, sirroz, mədə-bağırsaq qanaxmaları, portal-sistemik şuntlar və bəzi böyrək xəs­təliklərində də ammonyak səviyyəsi arta bilər. Sidik cövhəri mübadi­lə­si­nin pozulması ilə müşaiyət olunan xəstəliklərdən I tip hiperammo­niemi­ya, argininemiya və ornitinemiyada aclıq amonyak səviyyəsi artdığı hal­da, II tip hiperammoniemiya, sitruli­nuriya, argininosuksinl-asiduriya və lizin intoleransı zamanı isə pəhrizlə zülal qəbulunun ardından ammonyak səviyyəsi artır

AMMONİUM (AMMONYAK)

Sinonim: NH3; NH4; Ammonium

Nümunə növü: EDTA-lı plazma

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Nümunənin alınma qaydası: Sınaq şüşəsinin üzərindəki xəttə qədər qan alınmalı və soyuq şəraitdə, gecik­mə­dən laboratoriyaya çatdırıl­malıdır. Gecikdirilmiş nümunələrdə ammon­yak səviyyəsinin arta bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Nümunədən imtina səbəbləri: Sı­naq şüşəsindəki işarəli yerə qədər qan alınmaması, nümunənin soyuq şəraitdə laboratoriyaya çatdırıl­ma­ması, hemolizli və ya uzun müddət gözləmiş olması, lipemiya

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 0.90-1.50
Erkən doğulmuş uşaqlarda 0.90-3.00
<7 gün 0.90-3.00
7 gün-1 ay 0.30-2.00
2-3 ay 0.30-1.50
4-12ay 0.30-1.40
>1 yaş 0.24-1.02 (Kişi)
>1 yaş 0.19-0.87 (Qadın)

İstifadəsi: Qaraciyər ensefalopa­ti­ya­sının diaqnozu və hiperalimen­tasiya müalicəsi alan xəstələrin müşa­hi­də­sində istifadə olunur. Qaraciyər ça­tış­­mazlığı, Reye sindromu, sirroz, mədə-bağırsaq qanaxmaları, portal-sistemik şuntlar və bəzi böyrək xəs­təliklərində də ammonyak səviyyəsi arta bilər. Sidik cövhəri mübadi­lə­si­nin pozulması ilə müşaiyət olunan xəstəliklərdən I tip hiperammo­niemi­ya, argininemiya və ornitinemiyada aclıq amonyak səviyyəsi artdığı hal­da, II tip hiperammoniemiya, sitruli­nuriya, argininosuksinl-asiduriya və lizin intoleransı zamanı isə pəhrizlə zülal qəbulunun ardından ammonyak səviyyəsi artır

AMİNOLEVULİN TURŞUSU

Sinonim: Delta-ALA; DALA; ALA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­rinə yığılaraq göndərilməlidir. 6N HCl üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir. Qaranlıq yerdə yığılmalı və işıqdan qorunaraq göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Xromatoqrafik, spektro­fotometrik

Referens: <7 mg/gün

İstifadəsi: Kəskin porfiriyanın diaq­nozu və müalicəsinin müşahidəsi üçün istifadə olunur. Xüsusilə kəs­kinləşmə zamanı götürülən nümu­nədə (birdəfəlik və ya 24 saatlıq sidik) ALA, porfobilinogen və sidik porfirinlərinin təyini  porfiriya diaq­nozunu təsdiq və ya inkar etməyə imkan verir. Qurğuşun zəhərlənməsi, herediter tirozinemiya, diabetik keto­asidoz, hamiləlik və bəzi qıcolma əlehinə dərmanlar ALA səviyəsində yüksəlməyə səbəb olduğu halda, alkaqolla əlaqəli qaraciyər xəstəlik­ləri zamanı sidikdə ALA səviyyəsi azalır

APO A-1 (APOLİPOPROTEİN A)

Sinonim: Apo A; Apo A-1

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<7 gün 40-105 mg/dL 40-105 mg/dL
7 gün-3 yaş 60-150 mg/dL 60-150 mg/dL
4-5 yaş 65-150 mg/dL 60-150 mg/dL
6-15 yaş 80-150 mg/dL 80-150 mg/dL
16-50 yaş 80-160 mg/dL 80-200 mg/dL
51-60 yaş 80-170 mg/dL 80-205 mg/dL
>60 yaş 80-170 mg/dL 120-220 mg/dL

İstifadəsi: HDL, xilomikronlar və VLDL-nin başlıca zülal kompo­nen­tidir. Koronar ürək xəstəliyi riskinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Abetalipoproteinemiya, irsi hi­po­alfalipopro­teinemiyalar, lipo­pro­tein lipaza kofaktor (Apo C-II) çatış­mazlığı, fish-eye disease, hiper­triq­li­seridemiya, kontrolsuz diabet, hepa­to­sellular xəstəliklər, xolestaz, nef­ro­tik sindrom, xro­niki böyrək çatış­mazlığı və siqaret çəkmək serumda Apo A-1 səviyyəsində azalmaya sə­bəb olur. Apo A-1-in azlığı erkən ko­ronar ürək xəstəliyi ba­xımından risklidir

APO B (APOLİPOPROTEİN B)

Sinonim: Apo B; Apoprotein B

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə alın­ması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Pasiyent nümunə ver­məz­dən 12-16 saat əvvəl gimnastika ilə məşğul olmamalıdır; 5 dəqiqə isti­rahət etdik­dən sonra nümunənin alın­ması daha məq­sədəuyğundur. Nümu­nə xəstənin uzanmış vəziyyətində alınarsa yalançı aşağı nəticələr əldə oluna bilər. Həm­çinin nümunə alınarkən turna mümkün qədər az saxlanılmalıdır

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<5 yaş 25-75 mg/dL 25-75 mg/dL
>5 yaş 40-120 mg/dL 40-115 mg/dL

İstifadəsi: LDL-in başlıca zülal kom­ponentidir. Koronar ürək xəs­tə­liyi və enmə riskinin qiymətləndi­ril­məsiondə istifadə olunur. Apo A-1/Apo B nis­bəti hiperbetalipoproteinemiyanın tə­yi­nində istifadə olunur. Hiper­lipo­pro­teinemiya IIa, IIb, IV və V tiplər, erkən koronar ürək xəstəliyi, diabet, hipertiroidizim, nefrotik sinrom, böy­rək çatışmazlığı, qaraciyər xəstəlikləri, Cushing sindromu, porfiriya, hami­ləlik, və anoreksiya nervosa zamanı serumda Apo B səviyyəsi artır, I tip hiperlipoproteinemiya, hipertiroidizm, malnutrisiya, malabsorbsiya, xroniki anemiyalar, Reye sindromu, kəskin stres, xroniki ağciyər xəstəlikləri, mieloma və arıqlama zamanı Apo B səviyyəsi azalır

APOLİPOPROTEİN A

Sinonim: Apo A; Apo A-1

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<7 gün 40-105 mg/dL 40-105 mg/dL
7 gün-3 yaş 60-150 mg/dL 60-150 mg/dL
4-5 yaş 65-150 mg/dL 60-150 mg/dL
6-15 yaş 80-150 mg/dL 80-150 mg/dL
16-50 yaş 80-160 mg/dL 80-200 mg/dL
51-60 yaş 80-170 mg/dL 80-205 mg/dL
>60 yaş 80-170 mg/dL 120-220 mg/dL

İstifadəsi: HDL, xilomikronlar və VLDL-nin başlıca zülal kompo­nen­tidir. Koronar ürək xəstəliyi riskinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Abetalipoproteinemiya, irsi hi­po­alfalipopro­teinemiyalar, lipo­pro­tein lipaza kofaktor (Apo C-II) çatış­mazlığı, fish-eye disease, hiper­triq­li­seridemiya, kontrolsuz diabet, hepa­to­sellular xəstəliklər, xolestaz, nef­ro­tik sindrom, xro­niki böyrək çatış­mazlığı və siqaret çəkmək serumda Apo A-1 səviyyəsində azalmaya sə­bəb olur. Apo A-1-in azlığı erkən ko­ronar ürək xəstəliyi ba­xımından risklidir

APOLİPOPROTEİN B

Sinonim: Apo B; Apoprotein B

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə alın­ması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Pasiyent nümunə ver­məz­dən 12-16 saat əvvəl gimnastika ilə məşğul olmamalıdır; 5 dəqiqə isti­rahət etdik­dən sonra nümunənin alın­ması daha məq­sədəuyğundur. Nümu­nə xəstənin uzanmış vəziyyətində alınarsa yalançı aşağı nəticələr əldə oluna bilər. Həm­çinin nümunə alınarkən turna mümkün qədər az saxlanılmalıdır

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<5 yaş 25-75 mg/dL 25-75 mg/dL
>5 yaş 40-120 mg/dL 40-115 mg/dL

İstifadəsi: LDL-in başlıca zülal kom­ponentidir. Koronar ürək xəs­tə­liyi və enmə riskinin qiymətləndi­ril­məsiondə istifadə olunur. Apo A-1/Apo B nis­bəti hiperbetalipoproteinemiyanın tə­yi­nində istifadə olunur. Hiper­lipo­pro­teinemiya IIa, IIb, IV və V tiplər, erkən koronar ürək xəstəliyi, diabet, hipertiroidizim, nefrotik sinrom, böy­rək çatışmazlığı, qaraciyər xəstəlikləri, Cushing sindromu, porfiriya, hami­ləlik, və anoreksiya nervosa zamanı serumda Apo B səviyyəsi artır, I tip hiperlipoproteinemiya, hipertiroidizm, malnutrisiya, malabsorbsiya, xroniki anemiyalar, Reye sindromu, kəskin stres, xroniki ağciyər xəstəlikləri, mieloma və arıqlama zamanı Apo B səviyyəsi azalır

APOPROTEİN B (APOLİPOPROTEİN B)

Sinonim: Apo B; Apoprotein B

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə alın­ması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Pasiyent nümunə ver­məz­dən 12-16 saat əvvəl gimnastika ilə məşğul olmamalıdır; 5 dəqiqə isti­rahət etdik­dən sonra nümunənin alın­ması daha məq­sədəuyğundur. Nümu­nə xəstənin uzanmış vəziyyətində alınarsa yalançı aşağı nəticələr əldə oluna bilər. Həm­çinin nümunə alınarkən turna mümkün qədər az saxlanılmalıdır

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<5 yaş 25-75 mg/dL 25-75 mg/dL
>5 yaş 40-120 mg/dL 40-115 mg/dL

İstifadəsi: LDL-in başlıca zülal kom­ponentidir. Koronar ürək xəs­tə­liyi və enmə riskinin qiymətləndi­ril­məsiondə istifadə olunur. Apo A-1/Apo B nis­bəti hiperbetalipoproteinemiyanın tə­yi­nində istifadə olunur. Hiper­lipo­pro­teinemiya IIa, IIb, IV və V tiplər, erkən koronar ürək xəstəliyi, diabet, hipertiroidizim, nefrotik sinrom, böy­rək çatışmazlığı, qaraciyər xəstəlikləri, Cushing sindromu, porfiriya, hami­ləlik, və anoreksiya nervosa zamanı serumda Apo B səviyyəsi artır, I tip hiperlipoproteinemiya, hipertiroidizm, malnutrisiya, malabsorbsiya, xroniki anemiyalar, Reye sindromu, kəskin stres, xroniki ağciyər xəstəlikləri, mieloma və arıqlama zamanı Apo B səviyyəsi azalır

ARSEN

Sinonim: As

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, saç

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzə­rinə yığılan sidik nümunələri də qə­bul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL (sidik), 10 q saç

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin həcmi bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS

Referens:

Sidik 5-50 μg/gün
Saç <1 μg/saç

As (ARSEN)

Sinonim: As

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, saç

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzə­rinə yığılan sidik nümunələri də qə­bul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL (sidik), 10 q saç

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin həcmi bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS

Referens:

Sidik 5-50 μg/gün
Saç <1 μg/saç

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki ar­sen zəhərlənmələrinin diaqnozunda istifadə olunur

ASA (SALİSİLAT)

Sinonim: Asetilsalisil turşusu; ASA; Salisil turşusu

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Fermentativ

Referens:

Analgetik konsentrasiya 30-100 μg/mL
İltihab əleyhinə konsentrasiya  150-300 μg/mL
Toksik konsentrasiya >300 μg/mL

İstifadəsi: Dərman səviyyəsinin mü­şa­hidəsində istifadə olunur

ASETİLSALİSİL TURŞUSU (SALİSİLAT)

Sinonim: Asetilsalisil turşusu; ASA; Salisil turşusu

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Fermentativ

Referens:

Analgetik konsentrasiya 30-100 μg/mL
İltihab əleyhinə konsentrasiya  150-300 μg/mL
Toksik konsentrasiya >300 μg/mL

İstifadəsi: Dərman səviyyəsinin mü­şa­hidəsində istifadə olunur

ASO (ANTİSTREPTOLİZİN O (Kəmiy­yətcə))

Sinonim: ASO; Streptolizin O an­ticisimi

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens: <200 IU/mL

İstifadəsi: Streptococcus pyogenes-ə məxsus streptolizin O-ya qarşı əmələ gələn anticisimlərdir. A qrup beta-hemolitik streptokok infeksiyalarının diaqnostika və müşahidəsində istifa­də olunur

ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZA

Sinonim: AST; SGOT; Serum glu­tamik oksaloasetik transminaz

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Sperktrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 25-75 IU/L
7 yaş-1yaş 15-60 IU/L
2-12 yaş 15-50 IU/L
13-15 yaş 10-45 IU/L
16-60 yaş 10-42 IU/L
>60 yaş 12-50 IU/L

İstifadəsi: Orqanizmin bütün toxu­ma­larında olsa da, qaraciyər, ürək və sklet əzələsində daha çox toplanır. Hər hansı bir səbəbdən qaraciyər hü­cey­rəsinin zədələnməsi və ya dağıl­ması, xolestatik və obstruktiv sarılıq, xroniki hepatilər, infeksion monu­nukleoz, ürək və ya sklet əzələsinin nek­roz və ya travması,  həmçinin iltihabi xəstəlikləri, kəskin miokard infaktı, ağır idman, ürək çatış­maz­lı­ğı, ağır dərəcəli yanıqlar, hipoti­ro­idizm, bağırsaq obstruksiyaları, bəd­xassəli hipertermiya və talasemiya ma­jor zamanı serumda  AST səviy­yəsi artır

AST (ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: AST; SGOT; Serum glu­tamik oksaloasetik transminaz

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Sperktrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 25-75 IU/L
7 yaş-1yaş 15-60 IU/L
2-12 yaş 15-50 IU/L
13-15 yaş 10-45 IU/L
16-60 yaş 10-42 IU/L
>60 yaş 12-50 IU/L

İstifadəsi: Orqanizmin bütün toxu­ma­larında olsa da, qaraciyər, ürək və sklet əzələsində daha çox toplanır. Hər hansı bir səbəbdən qaraciyər hü­cey­rəsinin zədələnməsi və ya dağıl­ması, xolestatik və obstruktiv sarılıq, xroniki hepatilər, infeksion monu­nukleoz, ürək və ya sklet əzələsinin nek­roz və ya travması,  həmçinin iltihabi xəstəlikləri, kəskin miokard infaktı, ağır idman, ürək çatış­maz­lı­ğı, ağır dərəcəli yanıqlar, hipoti­ro­idizm, bağırsaq obstruksiyaları, bəd­xassəli hipertermiya və talasemiya ma­jor zamanı serumda  AST səviy­yəsi artır

BENCE-JONES PROTEİNİ (İMMUNFİKSASİYA ELEKTROFOREZİ- Sidik)

Sinonim: Bence-Jones proteini

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Elektroforez

İstifadəsi: Analizlə sidiklə ifraz olu­nan Lambda və Kappa yüngül zən­ci­rinin varlığı qiymətləndirilir. Xü­su­silə multiple myelomanın qiymətlən­dirilməsində istigadə olunur. Ami­loidoz, Fanconi sindromu və Wal­denström makroqlobulinemiyası za­manı da sidiklə ifraz olunan yünül zəncirin miqdarı artır

BİKARBONAT

Sinonim: HCO3

Nümunə növü: Heparinli plazma, serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi (heparinli plazma)

Nümunə miqdarı: 250 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə alınarkən və labaratoriya gön­də­rilərkən anaerob şərtlərə riayət olun­malıdır. Gözləyən nümunələrdə bikarbonat səviyyəsi azalır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 23-29 mEq/L

İstifadəsi: Qələvi-turşu balansının qiy­mətləndirilməsində istifadə olu­nur. Kompensasiya olunmuş respi­rator asidoz, metabolik alkaloz, mor­fin, barbituratlar, kortikosteroidlər və bəzi diuretik və işlədicilərin istifa­dəsi zamanı plazmada HCO3 səviy­yə­si artır. Metabolik asidoz, kom­pen­­­sasiya olunmuş respirator alka­loz, etilenqlikol zəhərlənməsi, me­tanol və salisilat toksikozlarının gec dövrlərində, asetozolamid və siklo­sporin istifadəsi isə HCO3-ün sə­viyyəsini azaldır

BİLİRUBİN (Düz)

Sinonim: Birləşmiş bilirubin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nümunə alındıqdan sonra düz işıq şüalarından qorunmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda <0.2 mg/dL
Erkən doğulmuş uşaqlarda <1.0 mg/dL
<7 gün <1.0 mg/dL
>7 gün <0.54 mg/dL

İstifadəsi: Qaraciyər və öd kisəsi funksiyalarının qiymətləndiril­mə­sin­də istifadə olunur. İntrahepatik (qa­ra­ciyər daxili) və ekstra­hepatik (qa­ra­ciyər xarici) öd yolları durğun­luqları, qaraciyər hüceyrələrinin zə­də­lənməsi, xolestaz, Dubin-Johnson sindromu və Rotor sindromunda se­rumda düz bilirubinin səviyyəsi artır

BİLİRUBİN (Total)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası : Nü­munə alındıqdan sonra düz işıq şüa­larından qorunmalıdır.

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 0.30-2.00 mg/dL
Erkən doğulmuş uşaqlarda 0.30-12.00 mg/dL
<7 gün 0.30-16.00 mg/dL
7 gün-1 ay 0.30-10.00 mg/dL
2-3 ay 0.30-2.00 mg/dL
>3 ay 0.30-1.35 mg/dL

İstifadəsi: Qaraciyər və öd kisəsi funksiyalarının qiymətləndiril­mə­sin­də istifadə olunur. Qaraciyər hü­cey­rələrinin zədələnməsi (iltihab, toksik, neoplastik), İntrahepatik (qaraciyər daxili) və ekstrahepatik (qa­ra­ciyər xarici) öd yolları durğunluqları, he­mo­litik xəstəliklər, neonatal fizioloji sarılıq, Crigler-Najar sindromu, Gilbert xəstəliyi, Dubin-Johnson sindromu, fruktoza intoleransı və hipotiroidizim zamanı serumda ümümi bilirubinin səviyyəsi artır

BİRLƏŞMİŞ BİLİRUBİN (BİLİRUBİN – Düz)

Sinonim: Birləşmiş bilirubin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nümunə alındıqdan sonra düz işıq şüalarından qorunmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

İstifadəsi: Qaraciyər və öd kisəsi funksiyalarının qiymətləndiril­mə­sin­də istifadə olunur. İntrahepatik (qa­ra­ciyər daxili) və ekstra­hepatik (qa­ra­ciyər xarici) öd yolları durğun­luqları, qaraciyər hüceyrələrinin zə­də­lənməsi, xolestaz, Dubin-Johnson sindromu və Rotor sindromunda se­rumda düz bilirubinin səviyyəsi artır

Göbək ciyəsindən alınmış qanda <0.2 mg/dL
Erkən doğulmuş uşaqlarda <1.0 mg/dL
<7 gün <1.0 mg/dL
>7 gün <0.54 mg/dL

BMI (XOLESTEROL-TOTAL)

Sinonim: Total xolesterol

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

Xəstənin hazırlanması: Payız və qış aylarında serumda ümumi xolesto­rolun səviyyəsi daha yüksək olur. Həmçinin qan alma vəziyyəti, ən son qəbul edilən qida, emosioanal stress və menstural sikl də ümumi xoles­terol miqdarına təsir edir.

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ.

Referens:

Göbək ciyəsi qanı kanı 45-100 mg/dL
<3 ay 50-135 mg/dL
4-6 ay 60-145 mg/dL
7-12 ay 60-160 mg/dL
1-5 yaş 70-175 mg/dL
6-15 yaş 110-200 mg/dL
16-50 yaş 125-200 mg/dL
51-60 yaş 135-200 mg/dL
>60 yaş 140-200 mg/dL

İstifadəsi: Hipolipidemiya və hiper­lipidemiyanın diaqnozunda isti­fadə olu­nur. Xolesterol səviyyəsinin bö­yük­lərdə 200 mg/dL, uşaqlarda isə 170 mg/dL-dən az olmalıdır. Bö­yük­lərdə 200-239 mg/dL “sərhədə yaxın yüksək”, >239 mg/dL isə “yüksək” kimi qiymətləndirilməlidir. Boy və çəki ölçülərinin də verilməsi lazım gəldikdə, bədən kütlə indeksi (body mass index) hesablanılaraq verilir

BNP

Sinonim: B-tipli natriuretik peptid

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan (4 saat ərzində laboratoriyaya çatdırılmalıdır) və ya EDTA-lı plazma (dondurularaq saxlanılmalı və göndərilməlidir)

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 3 mL

İş prinsipi: FPIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Nü­munənin plazması ayrılmadan sax­lanılması

Referens: <100 pg/mL

İstifadəsi: Asimptomatik xəstələr də daxil olmaqla bütün kəskin ürək ça­tışmazlıqlarının diaqnozunda, mər­hə­­ləsinin müəyyən edilməsində, proq­nozu və müşayiətində istifadə olunur.

BUN (UREA NİTROGENİ)

Sinonim: BUN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Referens:

Göbək ciyəsi 21-40 mg/dL
Prematüre 3-25 mg/dL
<7 gün 4-12 mg/dL
7 gün-6 ay 5-15 mg/dL
7 ay-3 yaş 5-18 mg/dL
4-15 yaş 5-25 mg/dL
16-60 yaş 7-25 mg/dL
>60 yaş 7-28 mg/dL

İstifadəsi: Böyrəyin funksional test­lərindən biridir. Zülal mübadiləsinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Yaş və qida ilə qəbul olunan zülal miqdaı artıqca BUN səviyyəsi də artır. Böyrək perfuziyasının azal­dığı hallar, kəskin və xroniki böyrək xəstəlikləri, postrenal obstruksiya və yüksək zülallı qidalanma serumda BUN səviyyəsini artırır. Az zülallı qidalanma, hamiləliyin son mər­hələsi, infantilizm, akromeqaliya, ağır qaraciyər xəstəlikləri və celiac sprue zamanı isə serumda BUN səviyyəsi azalır

BƏDƏN KÜTLƏ İNDEKSİ (XOLESTEROL-TOTAL)

Sinonim: Total xolesterol

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

Xəstənin hazırlanması: Payız və qış aylarında serumda ümumi xolesto­rolun səviyyəsi daha yüksək olur. Həmçinin qan alma vəziyyəti, ən son qəbul edilən qida, emosioanal stress və menstural sikl də ümumi xoles­terol miqdarına təsir edir.

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ.

Referens:

Göbək ciyəsi qanı kanı 45-100 mg/dL
<3 ay 50-135 mg/dL
4-6 ay 60-145 mg/dL
7-12 ay 60-160 mg/dL
1-5 yaş 70-175 mg/dL
6-15 yaş 110-200 mg/dL
16-50 yaş 125-200 mg/dL
51-60 yaş 135-200 mg/dL
>60 yaş 140-200 mg/dL

İstifadəsi: Hipolipidemiya və hiper­lipidemiyanın diaqnozunda isti­fadə olu­nur. Xolesterol səviyyəsinin bö­yük­lərdə 200 mg/dL, uşaqlarda isə 170 mg/dL-dən az olmalıdır. Bö­yük­lərdə 200-239 mg/dL “sərhədə yaxın yüksək”, >239 mg/dL isə “yüksək” kimi qiymətləndirilməlidir. Boy və çəki ölçülərinin də verilməsi lazım gəldikdə, bədən kütlə indeksi (body mass index) hesablanılaraq verilir

C-REAKTİV PROTEİN

Sinonim: CRP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens: <3 mg/L

İstifadəsi: Qeyri spesifik kəskin faza reaktantıdır. İnfeksiya və iltihabi proseslərin qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. CRP virus və spiroxet mənşəli infeksiyalar zamanı artma­dı­ğından, xüsusilə bakterial infek­si­yaların təyinində çox əhəmiyyətlidir. CRP-nin yüksəlməsi koronar ürək xəstəliyi riskinin erkən göstəricisi olduğundan, bu riskin skrininqi məqsədilə də istifadə olunur

Ca (KALSİUM)

Sinonim: Ca

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Nümunə alınarkən turna 10 dəqiqədən çox saxlanıl­mamalıdır. Qanda Ca səviyyəsi saat 02.00-04.00 arasında minimal, 20.00 da isə maksimal səviyyədə olur

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, nümunənin uyğun olmayan sınaq şüşəsinə alınması

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 8.2-11.5 mg/dL
Yenidoğulanlar 6.2-11.0 mg/dL
<7 gün 8.0-10.6 mg/dL
7 gün-12 yaş 8.8-10.8 mg/dL
13-60 yaş 8.4-10.2 mg/dL
>60 yaş 8.4-10.0 mg/dL

İstifadəsi: Müxtəlif endokrin və me­tabolik pozğunluqların qiymətlən­di­rilməsində istifadə olunur. İlkin və geriyə dönən hiperparatiroidizm, sü­mük metastazları, müxtəlif  bədxas­sə­li törəmələr, polisitemiya vera, feo­xro­masitoma, sarkoidoz, D vita­mini intoksikasiyası, süd qələvi sind­romu, tirotoksikoz, akromeqaliya və dehidratasiyaya səbəb olan hallarda serumda kalsium səviyyəsi artır. Hi­poparatiroidizm, psevdohipo­parati­roidzm, D vitamini çatışmazlığı, xro­niki böyrək çatışmazlığı, Mg çatış­mazlığı, kəskin pankreatit, hiper­fosfatemiya, sistinoz, osto­mali­ya­si­ya, alkoqolizm, qaraciyər sirrozu və hipoalbuminemiya zamanı serumda Ca səviyyəsi azalır. Həmçinin total Ca səviyyəsi qandakı zülal konsen­trasiyasından asılıdır. Zülalın miq­darı 1 g/dL artarsa, Ca miqdarı təx­minən 0.8 mg/dL azalır

Ca1 (İONLAŞMIŞ KALSİUM)

Sinonim: Ca 1, Ca+2

Nümunə növü: Heparinli tam qan

Nümunə qabı: Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə anaerob mühitdə alınmalı və qısa müddətdə, soyuq şəraitdə laboratoriyaya çatdırılmalıdır

İş prinsipi: ISE

Referens: 1.12-1.32 mmol/L

İstifadəsi: Kalsiumun fizioloji ba­xım­dan aktiv olan formasıdır. Total kal­siumun 50-55%-i bu formada olur. Anormal total kalsium nəticə­lərinin və yenidoğulanın kalsium sə­viyyəsinin qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. Birincili hiperpa­ratiroidizm, D vita­mi­ninin həddindən artıq qəbulu və bəzi malignizasiyalar zamanı ionlaşmış kal­siumun miqdarı artır, birincili hipopa­ra­tiroidizm, psevdohipoparatiroidizm, D vitamini çatışmazlığı, maqnezium ça­tış­maz­lığı, əməliyyatdan sonrakı və­ziy­yət­lər, travma, sepsis, yanıqlar, pank­reatit və çoxsaylı orqan çatışmaz­lığında isə bu göstərici azalır

Cd (KADMİUM)

Sinonim: Cd

Nümunə növü:  EDTA-lı tam qan, birdəfəlik sidik, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndəril­mə­li­dir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə əlavə edilən si­diklər də qəbul edilir

Xəstənin hazırlanması: Siqaret çə­kənlərdə qanda kadiyum səviyyəsi siqaret çəkməyənlərə nisbətən daha yüksəkdir

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

Tam qan 0.3-1.2 μg/L
Birdəfəlik sidik 0.5-4.7 μg/L

İstifadəsi: Kadmiuma məruz qalan şəxslərə bu maddənin nə dərəcədə təsir etdiyini təyin etmək üçün istifadə olunur

CİVƏ

Sinonim: Hg

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan (əvvəllər heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə, yaxud, ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşəsində gön­də­rilməlidir), saç

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 5 mL EDTA-lı tam qan, 10 g saç

İş prinsipi: AAS

Referens:

Tam qan <10 μg/L
Saç <1μg/L

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki civə zəhərlənməsinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Bəzi dərmanlar, fun­qu­sidlər və sənaye maddələrində civəyə rast gəlinir

CİVƏ (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: 24 saatlıq sidik üçün qoruyucu lazım deyil. Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidik nümunələri də qəbul olunur

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin həcmi bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS

Referens:

24 saatlıq sidik <15 μg/gün
Birdəfəlik sidik <10 μg/L

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki civə zəhərlənmələrinin müşahidə­sində is­ti­fadə olunur. Qeyri-üzvi civə miq­da­rının müəyyən olunması üçün si­dik­də civənin təyini məsləhət görülür

CK (KREATİN KİNAZA)

Sinonim: CK; Total kreatin kinaza; CPK; Kreatin fosfokinaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 22-500 IU/L
7 gün-1ay 22-240 IU/L
<1 ay 22-220 IU/L

İstifadəsi: Skelet və ürək əzələsində degenrasiyaya səbəb olan halların qiymətləndirilməsidə istifadə olunur. KMİ, proqressiv əzələ distrofiyaları, polimiozit, yanıqlar, travma, ağır id­man, status epileptikus, əməliyyat­dan sonrakı dövr, yayılmış beyin infarktı, hamiləliyin son dövrləri və doğuş, bədxassəli hipertermiya, İM infeksiyalar, qıcolmalar və ürəyin de­fibriliyasiyasından sonra CK sə­viyyəsi artır

CK-MB (KREATİN KİNAZA, MB)

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: İmmunoinhibasiya (spek­tro­fotometrik, kinetik) və ya mass ölçmə (MEIA)

Referens:

İmmunoinhibasiya <25 U/L
MEIA <5 ng/mL

İstifadəsi: KMİ-nin diaqnosti­ka­sın­da istifadə olunur. CK/CK-MB nisbəti məsləhət görülür. KMİ-dən sonra 4-8 saat ərzində yüksəlməyə başlayır və 24 saata pik səviyyəyə ça­tır. Həm­çinin ürək travmaları, mio­kardit, kongestiv ürək çatış­maz­lığı, koronar angioqrafiya, ürək cər­ra­hiyəsi, əzələ distrofiyası, poli­mio­zit, SLE, ya­nıqlar, Reye sindromu, hipotermiya və hipertermiyada CK-MB səviyyəsi yüksəlir

Cn (SİANİD)

Sinonim: Cn

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <0.2 mg/L

İstifadəsi: Sianidin bu maddə ilə işləyən şəxslərə təsirinin təyinində istifadə olunur

Cp (SERULOPLAZMİN)

Sinonim: Mis oksidaza; Cp

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefolometrik

Referens:

<6 ay  5-18 mg/dL
7-12 ay 33-43 mg/dL
1-3 yaş 26-55 mg/dL
4-5 yaş 27-56 mg/dL
6-12 yaş 20-54 mg/dL
>12 yaş 20-63 mg/dL

İstifadəsi: Mis birləşdirici zülaldır. Wilson xəstəliyinin diaqnos­tikasında və kəskin faza reaktantı kimi istifadə olunur. Hamiləlik, esterogen və oral kontraseptiv istifadəsi, iltihab, toxu­ma nekrozu, osteosarkomalar, biliar sirroz və travmalarda serumda seru­loplazminin səviyyəsi artır, Wilson xəs­təliyi, Menkes kinky hair sind­ro­mu və qastroenteropatiyalarda azalır

CPK (KREATİN KİNAZA)

Sinonim: CK; Total kreatin kinaza; CPK; Kreatin fosfokinaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 22-500 IU/L
7 gün-1ay 22-240 IU/L
<1 ay 22-220 IU/L

İstifadəsi: Skelet və ürək əzələsində degenrasiyaya səbəb olan halların qiymətləndirilməsidə istifadə olunur. KMİ, proqressiv əzələ distrofiyaları, polimiozit, yanıqlar, travma, ağır id­man, status epileptikus, əməliyyat­dan sonrakı dövr, yayılmış beyin infarktı, hamiləliyin son dövrləri və doğuş, bədxassəli hipertermiya, İM infeksiyalar, qıcolmalar və ürəyin de­fibriliyasiyasından sonra CK sə­viyyəsi artır

Cr (XROM)

Sinonim: Cr

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir. Asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

24 saatlıq sidik <0.52 μg/L

İstifadəsi: Xroma məruz qalan şəxs­lərə bu maddənin təsir dərəcəsini göstərir

CRP (C-REAKTİV PROTEİN)

Sinonim: CRP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens: <3 mg/L

İstifadəsi: Qeyri spesifik kəskin faza reaktantıdır. İnfeksiya və iltihabi proseslərin qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. CRP virus və spiroxet mənşəli infeksiyalar zamanı artma­dı­ğından, xüsusilə bakterial infek­si­yaların təyinində çox əhəmiyyətlidir. CRP-nin yüksəlməsi koronar ürək xəstəliyi riskinin erkən göstəricisi olduğundan, bu riskin skrininqi məqsədilə də istifadə olunur

Cu (MİS)

Sinonim: Cu

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

<3 ay 20-70 μg/dL
4 ay-5 yaş 85-190 μg/dL
6-15 yaş 80-160 μg/dL
>15 yaş 80-155 μg/dL

İstifadəsi: Mis metabolizminin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. İnfeksiya, iltihab, hamiləlik, ley­koz, biliar sirroz, Hockin xəstəliyi, pelleqra, ağciyər vərəmi, anemiya, talasemiya minor və major, kəskin miokard infarktı, beyin infarktı, revmatoid artrid, hipotireoidizim, hipertireoidizim, birləşdirici toxuma xəstəlikləri, SLE və bəzi bədxassəli törəmələrdə serumda Cu-un səviy­yəsi artır, Wilson xəstəliyi, qastro­intestinal  sistem xəstəlikləri, muko­vissidoz, nefrotik sindrom, yanıqlar, zülal malnutrisiyası və xronik işemik ürək xəstəliklərində isə Cu səviyyəsi azalır. Həmçinin esterogen, oral kontraseptiv və antiepileptiklərin isti­fadəsi və hamiləlik zamanı, qaraciyərdə seruloplazmin sintezinin artması ilə əlaqədar olaraq serumda Cu səviyyəsi də artır

D-KSİLOZA ABSORBSİYA TESTİ

Sinonim: Ksiloza absorbsiya testi

Nümunə növü: Serum və sidik

Nümunənin alınma qaydası: Sidik qaranlıq yerdə toplanmalı və soyuq şəraitdə saxlanmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Xəstə 10 saatlıq səhər aşlığı ilə labarotoriyaya gəlməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Malabsorbsiyanın təyini və nazik bağırsağın proksimal hissə­sindəki karbohidrat absorbsiyasının qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Bağırsaq malabsorbsiyası, nazik bağırsaqda bakterial çoxalma, qus­ma, assit, gecikmiş mədə boşalması və Whipple xəstəliyində qan və sidikdə ksilozanın miqdarı azalır

DALA (AMİNOLEVULİN TURŞUSU)

Sinonim: Delta-ALA; DALA; ALA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­rinə yığılaraq göndərilməlidir. 6N HCl üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir. Qaranlıq yerdə yığılmalı və işıqdan qorunaraq göndərilməlidir (Bax Əlavə P)

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Xromatoqrafik, spektro­fotometrik

Referens: <7 mg/gün

İstifadəsi: Kəskin porfiriyanın diaq­nozu və müalicəsinin müşahidəsi üçün istifadə olunur. Xüsusilə kəs­kinləşmə zamanı götürülən nümu­nədə (birdəfəlik və ya 24 saatlıq sidik) ALA, porfobilinogen və sidik porfirinlərinin təyini  porfiriya diaq­nozunu təsdiq və ya inkar etməyə imkan verir. Qurğuşun zəhərlənməsi, herediter tirozinemiya, diabetik keto­asidoz, hamiləlik və bəzi qıcolma əlehinə dərmanlar ALA səviyəsində yüksəlməyə səbəb olduğu halda, alkaqolla əlaqəli qaraciyər xəstəlik­ləri zamanı sidikdə ALA səviyyəsi azalır

DAŞ ANALİZİ

Nümunə növü: Sidikçıxarıcı sis­te­min daşları

İş prinsipi: Kəmiyyət

İstifadəsi: Sidikçıxarıcı sistem daş­larının kimyəvi tərkibinin təyinində istifadə olunur. Daşda karbonat, sis­tin, fosfat, maqnezium, kalsium, am­monium, sidik turşusu və oksalatın olması təyin olunur

DELTA-ALA (AMİNOLEVULİN TURŞUSU)

Sinonim: Delta-ALA; DALA; ALA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­rinə yığılaraq göndərilməlidir. 6N HCl üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir. Qaranlıq yerdə yığılmalı və işıqdan qorunaraq göndərilməlidir (Bax Əlavə P)

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Xromatoqrafik, spektro­fotometrik

Referens: <7 mg/gün

İstifadəsi: Kəskin porfiriyanın diaq­nozu və müalicəsinin müşahidəsi üçün istifadə olunur. Xüsusilə kəs­kinləşmə zamanı götürülən nümu­nədə (birdəfəlik və ya 24 saatlıq sidik) ALA, porfobilinogen və sidik porfirinlərinin təyini  porfiriya diaq­nozunu təsdiq və ya inkar etməyə imkan verir. Qurğuşun zəhərlənməsi, herediter tirozinemiya, diabetik keto­asidoz, hamiləlik və bəzi qıcolma əlehinə dərmanlar ALA səviyəsində yüksəlməyə səbəb olduğu halda, alkaqolla əlaqəli qaraciyər xəstəlik­ləri zamanı sidikdə ALA səviyyəsi azalır

DİNİTROFENİLHİDRAZİN TESTİ

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Kolorimetrik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Leysinoz (maple syrup urine disease, MSUD) xəstəliyinin (ağcaqayın siropu sidik xəstəliyi) diaqnostikasında istifadə olunur. Fe­nilketonuriya, histidinemiya, meto­nin malabsorbsiyası və müxtəlif sə­bəbli  ketonuriyalar da pozitiv nə­ticələrə səbəb ola bilər. Skrininq testi ulduğu üçün pozitiv nəticələr dəqiqləşdirilməlidir

DƏMİR

Sinonim: Fe

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası: Gün­lük variasiyası vardır. Belə ki, se­rum­da dəmirin miqdarı səhər saat­larında ən yüksək səviyyədə olur

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin 10 saatlıq aclıqdan sonra alınması məsləhət görülür. Həmçinin səhər alınan nümunələrdəki dəmir kon­sen­trasiyası günortadan sonrakılara nis­bətən daha yüksək olduğundan nü­mu­nələrin səhər alınmasına üstünlük verilməlidir.  Nəzərə almaq lazımdır ki, infeksiya zamanı müvəqqəti ola­raq serumda dəmirin səviyyəsi azala bilər

İş prinsipi: Kolorimetrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<7 gün 100-250 μg/dL
7 gün-1 yaş 40-100 μg/dL
2-15 yaş 50-120 μg/dL
>15 yaş 50-175 μg/dL (Kişi)
40-170 μg/dL (Qadın)

İstifadəsi: Hər növ anemiya, dəmir azlığı, talasemiya, sideroblastik anemiya və dəmir zəhərlənməsinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Pernisioz, aplastik və hemolitik anemiytalar, hemaxromatoz, kəskin leykoz, qurğuşun zəhərlənməsi, kəs­kin hepatitlər, vitamin B çatış­maz­lığı, talasemiya, təkrarlanan qankö­çürülmələr və kəskin dəmir zəhər­lənməsi zamanı serumda dəmi­rin miqdarı artır,  dəmir çatışmazlığı ane­miyası kəskin və xroniki infek­siyalar, hipotiroidizim və postope­rativ müddətdə isə bu göstərici azalır

DƏMİR BİRLƏŞDİRMƏ QABİLİYYƏTİ

Sinonim: TIBC; Total iron binding capacity

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin  10 saatlıq aclıqdan sonra alınması məsləhət görülür

İş prinsipi: Kolorimetrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<1 yaş 100-400 μg/dL
>1 yaş 250-450 μg/dL

İstifadəsi: Serumda dəmir miqda­rının qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Hipoxrom anemiyalar, kəs­kin hepatitlər və hamiləliyin son həftələrində TIBC artır, dəmir çatış­mazlığı ilə əlaqədar olmayan ane­miyalar, xroniki infeksiyalar, bəd­xassəli törəmələr, sirroz, hemo­xromatoz, böyrək xəstəlikləri və tala­semiyalarda isə bu göstərici azalır

EAKULYATDA FRUKTOZA TƏYİNİ

Nümunə növü: Eakulyat (dondu­ru­laraq göndərilməlidir)

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı qab

İş prinsipi Spektrofotometrik

Referens:150-600 mg/dl

İstifadəsi:Toxum vəzilərinin funk­sio­nal və toxum axacaqlarının açıq olma­sının təyini məqsədilə istifadə olunur

EPO (ERİTROPOİETİN)

Sinonim: EPO; s-EPO

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası:  Sut­kalıq ritmi vardır və səhər ən yüksək səviyyədə olur

İş prinsipi: EIA

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens: 4.5-33.0 mU/mL

İstifadəsi: İlkin (polistemia vera) və ikincili polisitemiyanın differen­siasi­yasında istifadə olunur. Anemiyalar,  ikincili polisitemiya, eritropoietin  if­raz edən şişlər və hamiləlikdə eritro­poietinin səviyyəsi artır, böyrək ça­tışmazlığı və ilkin (birincili) polisi­temiyada isə azalır. Həmçinin ağ­ci­yər və ya kardiovaskuliyar hipoksiya ilə əlaqədar eritrositoz zamanı, kəs­kin qan axmalar və arterial O2-nin təzyiqinin kəskin azalmalarında da eritropoetinin səviyyəsi artır

ERİTROPOİETİN

Sinonim: EPO; s-EPO

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası:  Sut­kalıq ritmi vardır və səhər ən yüksək səviyyədə olur

İş prinsipi: EIA

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens: 4.5-33.0 mU/mL

İstifadəsi: İlkin (polistemia vera) və ikincili polisitemiyanın differen­siasi­yasında istifadə olunur. Anemiyalar,  ikincili polisitemiya, eritropoietin  if­raz edən şişlər və hamiləlikdə eritro­poietinin səviyyəsi artır, böyrək ça­tışmazlığı və ilkin (birincili) polisi­temiyada isə azalır. Həmçinin ağ­ci­yər və ya kardiovaskuliyar hipoksiya ilə əlaqədar eritrositoz zamanı, kəs­kin qan axmalar və arterial O2-nin təzyiqinin kəskin azalmalarında da eritropoetinin səviyyəsi artır

Fe (DƏMİR)

Sinonim: Fe

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası: Gün­lük variasiyası vardır. Belə ki, se­rum­da dəmirin miqdarı səhər saat­larında ən yüksək səviyyədə olur

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin 10 saatlıq aclıqdan sonra alınması məsləhət görülür. Həmçinin səhər alınan nümunələrdəki dəmir kon­sen­trasiyası günortadan sonrakılara nis­bətən daha yüksək olduğundan nü­mu­nələrin səhər alınmasına üstünlük verilməlidir.  Nəzərə almaq lazımdır ki, infeksiya zamanı müvəqqəti ola­raq serumda dəmirin səviyyəsi azala bilər

İş prinsipi: Kolorimetrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<7 gün 100-250 μg/dL
7 gün-1 yaş 40-100 μg/dL
2-15 yaş 50-120 μg/dL
>15 yaş 50-175 μg/dL (Kişi)
40-170 μg/dL (Qadın)

İstifadəsi: Hər növ anemiya, dəmir azlığı, talasemiya, sideroblastik anemiya və dəmir zəhərlənməsinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Pernisioz, aplastik və hemolitik anemiytalar, hemaxromatoz, kəskin leykoz, qurğuşun zəhərlənməsi, kəs­kin hepatitlər, vitamin B çatış­maz­lığı, talasemiya, təkrarlanan qankö­çürülmələr və kəskin dəmir zəhər­lənməsi zamanı serumda dəmi­rin miqdarı artır,  dəmir çatışmazlığı ane­miyası kəskin və xroniki infek­siyalar, hipotiroidizim və postope­rativ müddətdə isə bu göstərici azalır

FeCl3 TESTİ (FERRUM XLORİD)

Sinonim: FeCl3

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Səhər ilk sidik nümunəsi alınmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Fenilalanin metabolit­lə­rindən fenilpiruvat turşusu təyin olu­nur. Fenilketonuriya və digər meta­bolik xəstəliklərin diaqnozunda, dər­man və alkoqol istifadəsinin qiymət­lən­di­rilməsində istifadə olunur. Bun­dan başqa, pəhriz müalicəsinə ca­va­bın müşahidəsi üçün də əhəmiy­yətlidir. Skri­ninq test kimi istifadə olunma­malıdır.  Levadopa, salisi­latlar və feni­tiazidlər yalançı pozitiv nəticələrə səbəb ola bilər

FENOL

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndə­ril­məlidir

İş prinsipi: Qaz xromatografiya (GC)

Referens: 4.5-20.7 mg/g kreatinin

İstifadəsi: Fenol, fenol-krezol və ben­zen ilə işləyən şəxslərin bu mad­dələrin təsirinə nə dərəcədə məruz qaldıqlarını təyin etmək üçün istifadə olunur

FERRİTİN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dindən artıq hemoliz, lipemiya, sa­rılıq

Referens:

Yenidoğulmuş 25-200 ng/mL
<7 gün 25-200 ng/mL
7 gün-1 ay 200-600 ng/mL
2-3 ay 50-300 ng/mL
4-6 ay 40-200 ng/mL
7-12 ay 15-140 ng/mL
1-5 yaş 12-140 ng/mL
6-12 yaş 15-140 ng/mL
13-15 yaş 17-140 ng/mL
Kişi Qadın
16-50 yaş 15-220 ng/mL 14-150 ng/mL
51-60 yaş 15-220 ng/mL 14-150 ng/mL
>60 yaş 18-250 ng/mL 18-200 ng/mL

İstifadəsi: Dəmir çatışmazlığı ane­mi­yası, xroniki xəstəlik anemiyası, tala­se­miya, hemoxromatoz və dəmir yük­ləmə müalicəsinin müşahidə­sin­də is­tifadə olunur. Qaraciyər xəstə­likləri za­manı dəmir çatışmazlığına baxma­yaraq ferritin normal səviy­yədə ola bi­lər. Həmçinin kəskin faza reaktantla­rından biridir

FERRUM XLORİD

Sinonim: FeCl3

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Səhər ilk sidik nümunəsi alınmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Fenilalanin metabolit­lə­rindən fenilpiruvat turşusu təyin olu­nur. Fenilketonuriya və digər meta­bolik xəstəliklərin diaqnozunda, dər­man və alkoqol istifadəsinin qiymət­lən­di­rilməsində istifadə olunur. Bun­dan başqa, pəhriz müalicəsinə ca­va­bın müşahidəsi üçün də əhəmiy­yətlidir. Skri­ninq test kimi istifadə olunma­malıdır.  Levadopa, salisi­latlar və feni­tiazidlər yalançı pozitiv nəticələrə səbəb ola bilər

FOL TURŞUSU

Sinonim: Folat

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı məsləhət görülür

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz, lipemiya, sarılıq

Referens: 3.1-17.5 ng/mL

İstifadəsi: Fol turşusu çatışmaz­lı­ğının diaqnoz və müalicəsinin müşa­hidəsində, meqaloblast və makrositar anemiyaların qiymətləndiril­məsində istifadə olunur. Pəhrizlə fol turşu­su­nun qəbulunun azalması, hemodializ, malabsorbsiya, hamiləlik, xroniki al­koqolizm və fenitoin kimi bəzi dər­manlar serumda fol turşusunun miq­darını azaldır, vegeterian pəhriz isə bu göstəricini artırır

FOL TURŞUSU (ERİTROSİT DAXİLİ)

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Plaz­ması ayrılmış nümunələr

Referens: 120-860 ng/mL

İstifadəsi: Eritrosit daxili fol turşu­sunun konsentrasiyası serumdakına nisbətən  daha çoxdur. Bu baxımdan orqanizmdəki fol turşusunun miqda­rının təyinində eritrosit daxili fol tur­şusunun səviyyəsinin ölçülməsi daha optimal göstəricidir

FOLAT (FOL TURŞUSU)

Sinonim: Folat

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı məsləhət görülür

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz, lipemiya, sarılıq

Referens: 3.1-17.5 ng/mL

İstifadəsi: Fol turşusu çatışmaz­lı­ğının diaqnoz və müalicəsinin müşa­hidəsində, meqaloblast və makrositar anemiyaların qiymətləndiril­məsində istifadə olunur. Pəhrizlə fol turşu­su­nun qəbulunun azalması, hemodializ, malabsorbsiya, hamiləlik, xroniki al­koqolizm və fenitoin kimi bəzi dər­manlar serumda fol turşusunun miq­darını azaldır, vegeterian pəhriz isə bu göstəricini artırır

FOSFOR

Sinonim: PO3; P; Qeyri üzvi fosfor; Fosfat

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə acqarına alınmalı və serum mümkün qədər tez ayrılmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­mo­liz, lipemiya, sarılıq

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 3.7-8.1
Yeni doğulmuş 5.0-10.0
7 gün 5.0-10.0
7 gün- 1 yaş 4.5-6.7
2-12 yaş 4.5-5.5
13-60 yaş 2.7-4.5
60 yaş 2.3-3.7 (Kişi)
2.8-4.1 (Qadın)

İstifadəsi: Fosfor metobolizminin və Ca-P müvazinətinin qiymətlən­diril­mə­sində istifadə olunur. Osteolitik sümük metastazları, sarkoidoz, süd-qələvi sindromu, vitamin D intok­si­kasiyası, böyrək çatışmazlığı, hipo­pa­ratiroidizm, psevdohipo­paratiroidizm, akromeqaliya, ağciyər emboliyasılak­tik asidoz  və respirator asidoz zamanı serumda fosforun səviyyəsi artır, osteomalyasiya, steatoreya, renal tubulyar asidoz, Qram neqativ bakterial sep­tisemiya, hipokalemiya vitamin D çatışmazlığı, malnutrisiya, ma­labsorbsiya, ağır diarreya, qusma, birin­cili hiperparatiroidizm, hiperkal­semiya, salisilat zəhərlənməsi, respi­rator infeksiyalar, hiperinsulinemiya, respirator alkaloz, osteoblastik sümük metastazları və renal tubulyar defekt­lərdə isə fosforun miqdarı azalır

FOSFOR (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl və bor turşusu üzərinə toplanan sidik­lər də qəbul olunur

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

Xəstənin hazırlanması: Sidiklə fosfor ifrazının sutkalıq ritmi vardır və axşam saatları maksimum olur. Pəhriz, fosfor birləşdirən antiasidlər, GH, insulin və böyrək funksiyaları da sidiklə fosfor ifrazına təsir edir. Eyni zamanda menopauza və uzanaraq istirahət etmək serumda fosforun səviyyəsini artırdığı halda, menst­ruasiya müddətində serumda fosfor miqdarı azalır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 24 saatlıq sidik 0.4-1.3 g/gün

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının və kalsium fosfor müvazinətinin qiymət­ləndirilməsində istifadə olunur. Hi­per­paratiroidizm, vitamin D rezisten raxit, vitamin D intoksikasiyası, renal tubulyar zədələnmə və irsi hipofos­fa­temiyada sidiklə ifraz olunan fos­fo­run miqdarı artır, hipoparati­reoi­dizm, psevdohipoparatiroidizm və parati­roidekto­­miyadan sonra isə azalır

FRUKTOZAMİN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Müayinədən əvvəlki son 24 saat ərzində askorbin turşusu istifadə olunmamalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<15 yaş 165-229μ mol/L
>15 yaş 205-285 μmol/L

İstifadəsi: Son 2-3 həftə müddə­tindəki orta qlükoza konsentrasiyasını göstərir. Qlikozilləşmiş zülal miq­da­rını göstərdiyindən serumdakı ümumi zülal miqdarında baş verən dəyi­şik­liklər fruktozamin miqdarına da təsir edə bilər

GF-1 (SOMATOMEDİN C)

Sinonim: IGF-14 İnsulin-like gro­wth faktor; Growth faktor 1; GF-1

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Growth hor­monun əksinə gün ərzində və yeməklərdən sonra somatomedin C səviyyəsi sabit olur

İş prinsipi: IRMA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens:

<3 yaş 50-143 ng/mL
4-5 yaş 51-218 ng/mL
6-12 yaş 106-250 ng/mL
13-15 yaş 140-496 ng/mL
16-20 yaş 150-562 ng/mL
21-25 yaş 84-376 ng/mL
26-30 yaş 90-271 ng/mL
31-35 yaş 90-226 ng/mL
36-50 yaş 90-210 ng/mL
>50 yaş 70-197 ng/mL

İstifadəsi: GH sekresiyasını və təsi­rini təqib etmək üçün istifadə olunur. IGFBP3 ilə birlikdə istifadə olun­duqda klinik həssaslıq və spesifikliyi GH funksiya testlərindən daha yüksək olur. IGF-1 akromeqaliyada yüksək, GH çatışmazlığı, anoreksiya nervosa və malnutrisiyası olan şəxs­lərdə isə aşağı olur. Qidalanma və­ziyyətinin qiymətləndirilməsində prealbumin, RBP və ya transfer­rin­dən daha həssas olması Soma­to­medin C-nin başqa bir xüsusiy­yətidir

GFR (KREATİN)

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum). 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir. Bor turşusu üzərinə toplanan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 1 mL serum, 10 mL sidik

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens:

Serum Kişi Qadın
<12 yaş 0.30-0.90 mg/dL 15 yaş 0.30-0.90 mg/dL
>12 yaş 0.20-0.75 mg/dL 15 yaş 0.30-0.95 mg/dL
24 saatlıq sidik 40 mg/gün 80 mg/gün

İstifadəsi: Qida ilə ət qəbulunun art­ması və əzələ zədələnmələrində se­rum­da kreatin səviyyəsi artır. Si­dik­də kreatin miqdarı isə uşaqlarda, ha­mi­ləlik, uzun müddətli aclıq, mio­pa­tiyalar, infeksiyalar, yanıqlar, ley­koz, SLE və bəzi endokrin xəstə­lik­lərdə (hipertiroidizim, Addison xəs­tə­liyi, Cushing sindromu, akrome­qaliya, diabetes mellitus) artır, hipo­tiroidizimdə isə azalır

GGT (QAMMA QLUTAMİL TRANSFERAZA)

Sinonim: γ-Glutamil transferaza; GGT; Gama GT; Gama glutamil transpeptidaza

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 11-194 IU/L
Yarımçıqdoğulan 11-194 IU/L
<7 gün 10-300 IU/L
7 gün-1 ay 7-180 IU/L
2-3 ay 7-100 IU/L
4 ay-15 yaş 7-50 IU/L
>15 yaş 7-60 IU/L (Kişi)
7-40 IU/L (Qadın)

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir, alkaqol və dər­manların qaraciyərə toksiki təsirinin müşahidəsində istifadə olunur. Obst­ruktiv sarılıq, qaraciyərdaxili xoles­taz, pankreatit və qaraciyərdəki me­tastatik karsinomaların təyinində də əhəmiyyətlidir. Serumda QQT-nin sə­viyyəsi, qaraciyər xəstəlikləri za­manı ALP ilə paralel dəyişdiyi halda, sümük xəstəliklərində bu nisbət gözlənilmir

HAM TESTİ

Sinonim: Turşu hemolizi testi

Nümunə növü: Xəstədən və eyni qan qruplu sağlam şəxsdən EDTA-lı tam qan və serum göndərilməlidir

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum) və bənövşəyi qa­paqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 3 mL EDTA-lı tam qan və 3mL serum

İş prinsipi: Kvalitativ

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Paroksizmal nokturnal (gecə) hemoqlobinuriyanın təyinində istifadə olunur

HAPTOGLOBİN

Sinonim: HPT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 30-200 mg/dL

İstifadəsi: İn vivo hemolizin tə­yinində istifadə olunan kəskin faza zülalıdır. Kəskin və xroniki iltihabi proseslər, neoplastik xəstəliklər, kor­tikosteroid müalicəsi və biliar obst­ruksiyalarda serumda HPT-nin miq­darı artır, in vivo hemoliz (hemo­qlo­binopatiyalar, eritrosit membran de­fektləri, autoimmun hemolitik xəs­təliklər, mexaniki hemoliz, hiper­splenizm), qaraciyər xəstəlikləri, es­te­rogen müalicəsi, hamiləlik və oral kontraseptiv istifadəsi  zamanı isə bu göstərici azalır

HbA1C (QLUKOHEMOGLOBİN)

Sinonim: HbA1C; Hemoglobin A1C

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi:Turbidimetrik

Referens: %4.5-5.7

İstifadəsi: Diabetes mellitusun uzun müddətli müşahidəsində istifadə olu­nur. Son 6-8 həftə müddətində qan­dakı ortalama qlükoza konsen­tra­si­yasını göstərir. Eritrositlərin öm­rü­nün qısaldığı qeyri stabil hemo­qlo­binlərin mövcud olması (Hb SS, Hb CC, Hb SC və s.) və digər hemolitik anemiyalar yalnış aşağı nəticələrə səbəb ola bilər. Dəmir çatışmazlığı eritrositlərin ömrünü uzadaraq yalnış yüksək nəticənin əldə edilməsinə səbəb ola bilər

HbM (METHEMOQLOBİN)

Sinonim: MetHb; HbM

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Nü­mu­nənin laxtalı və ya hemolizli olması

Referens: <1.5%

İstifadəsi: Anadangəlmə və qaza­nılmış methemoqlobinemiya, karbon monooksid zəhərlənməsi, benzokain, nitroqliserin, lidokain, nitratlar, fena­setin, sulfanilamidlər və radiasiya methemoqlobin səviyyəsinin artma­sına səbəb ola bilər

Hco3- (BİKARBONAT)

Sinonim: HCO3

Nümunə növü: Heparinli plazma, serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi (heparinli plazma)

Nümunə miqdarı: 250 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə alınarkən və labaratoriya gön­də­rilərkən anaerob şərtlərə riayət olun­malıdır. Gözləyən nümunələrdə bikarbonat səviyyəsi azalır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 23-29 mEq/L

İstifadəsi: Qələvi-turşu balansının qiy­mətləndirilməsində istifadə olu­nur. Kompensasiya olunmuş respi­rator asidoz, metabolik alkaloz, mor­fin, barbituratlar, kortikosteroidlər və bəzi diuretik və işlədicilərin istifa­dəsi zamanı plazmada HCO3 səviy­yə­si artır. Metabolik asidoz, kom­pen­­­sasiya olunmuş respirator alka­loz, etilenqlikol zəhərlənməsi, me­tanol və salisilat toksikozlarının gec dövrlərində, asetozolamid və siklo­sporin istifadəsi isə HCO3-ün sə­viyyəsini azaldır

Hcy (HOMOSİSTEİN)

Sinonim: Hcy

Nümunə növü: EDTA-lı  plazma

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nümunə alındırdan sonra plazma hemolizə uğramadan təcili ayrılmalı və soyuq şəraitdə göndərilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Nümunə acqarına götürülməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens: μmol/L

Yaş Normal Şübhəli Yüksək
<15 yaş <8.0 8.0-10.0 >10.0
15-65 yaş <12.0 12.0-15.0 >15.0
>65 yaş <16.0 16.0-20.0 >20.0

İstifadəsi: Plazmadakı total homo­sis­tein səviyyəsi kardiovaskuliyar xəs­təliklər üçün sərbəst risk fak­torudur. Genetik mutasiyalar və ya esensial vitamin kofaktorlarındakı çatışmazlıq ferment funksiyalarına təsir edərək homosisteinin səviyyə­sini artırır. Homosistein səviyyəsi yüksək olan şəxslərdə ateroskleroz və trombemboliya riski yüksək olur. Həmçinin qanda və sidikdə homo­sistein səviyyəsinin artmış olduğu anadangəlmə metobolizm pozğun­luğu olan homosis­teinuriyanın diaq­nos­tikasında da istifadə olunur. Vita­min B12 çatışmazlığı, yaş və siqaret istifadəsi homosistein səviyyəsini artırır, fol turşusunun istifadəsi ilə homosistein səviyyəsi azalır.

HDL XOLESTEROL

Sinonim: HDL-C

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens:

Erkən doğulmuş uşaqlarda 5-50 mg/dL
<1 yaş 30-65 mg/dL
2-15 yaş 35-75 mg/dL
Kişi Qadın
16-20 yaş 40-70 mg/dL 35-80 mg/dL
21-60 yaş 40-70 mg/dL 40-80 mg/dL
>60 yaş 40-75 mg/dL 40-80 mg/dL

İstifadəsi: Koronar ürək xəstəliyi ris­kinin qiymətləndirilməsi üçün is­ti­fadə olunur. 40mg/dL-dən aşağı nə­ti­cələr koronar ürək xəstəliyi üçün risk faktoru hesab olunur. 60 mg/dL-dən yüksək nəticələr isə HDL xoles­to­rol üçün yüksək kimi qiymətləndirilir

HEMOQLOBİN A1C (QLUKOHEMOGLOBİN)

Sinonim: HbA1C; Hemoglobin A1C

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi:Turbidimetrik

Referens: %4.5-5.7

İstifadəsi: Diabetes mellitusun uzun müddətli müşahidəsində istifadə olu­nur. Son 6-8 həftə müddətində qan­dakı ortalama qlükoza konsen­tra­si­yasını göstərir. Eritrositlərin öm­rü­nün qısaldığı qeyri stabil hemo­qlo­binlərin mövcud olması (Hb SS, Hb CC, Hb SC və s.) və digər hemolitik anemiyalar yalnış aşağı nəticələrə səbəb ola bilər. Dəmir çatışmazlığı eritrositlərin ömrünü uzadaraq yalnış yüksək nəticənin əldə edilməsinə səbəb ola bilər

HEMOSİDERİN

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası:  Nü­munə soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

İş prinsipi: Kimyəvi + Mikroskopik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Plazmadakı sərbəst he­mo­qlobinin miqdarının yüksək olma­sı və bununla əlaqədar hemopeksin və haptoqlobulin səviy­yə­lərinin azal­ması sidikdə hemosiderin tapılma­sına səbəb olur. Hemo­siderinuriya adə­tən intravaskuliyar hemolizlə əla­qəli olur. İntravas­kuliyar hemolizə sə­bəb olan anemiyalarda və hemo­xromatozda hemosiderinuriya baş verir

Hg (CİVƏ)

Sinonim: Hg

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan (əvvəllər heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə, yaxud, ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşəsində gön­də­rilməlidir), saç

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 5 mL EDTA-lı tam qan, 10 g saç

İş prinsipi: AAS

Referens:

Tam qan <10 μg/L
Saç <1μg/L

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki civə zəhərlənməsinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Bəzi dərmanlar, fun­qu­sidlər və sənaye maddələrində civəyə rast gəlinir

HİDROKSİPROLİN, TOTAL

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılmalı və işıqdan qoru­na­raq göndərilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Sidiyin top­lanmasından 3 gün əvvəl ət, toyuq məhsulları və jelatinli qidalar qəbul olunmamalıdır

İş prinsipi: HPLC

Referens:

1-5 yaş 20-65 mg/gün
6-12 yaş 35-99 mg/gün
13-15 yaş 63-180 mg/gün
16-20 yaş 20-55 mg/gün
21-40 yaş 15-42 mg/gün
>40 yaş 16-49 mg/gün

İstifadəsi: Total kollagen turnover-ini göstərir. Sümük rezorbsiyası üçün faydalı göstəricidir. Həmçinin birincili və ikincili şişlərlə əlaqəli os­teoparozların qiymətləndirilməsində də istifadə olunur. Akrome­qa­liya, hi­pertiroidizim, Paget xəstəliyi, ric­kets, osteomaliyasiya, böyük sümük­lə­rin sınıqları, sümük şişləri, os­teo­pa­roz, sarkoidoz və kəskin osteo­mielitlərdə hidroksiprolinin miqdarı artır, hipotiroidizim, hipopi­tuiterizm, hi­poparatiroidizm və malnitura­si­ya­da isə bu miqdar azalır

HİPPURAT TURŞUSU

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı:  Soyuq şəraitdə sax­la­nılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: HPLC

Referens:  <0.6 mg/L

İstifadəsi: Toluen və ksilen ilə iş­ləyən şəxslərin bu maddələrin təsi­rinə məruz qalma dərəcəsinin təyini üçün istifadə olunur

HOMOGENTİZİN TURŞUSU

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndə­rilmə­lidir

İş prinsipi: Kolorimetrik

İstifadəsi: Alkaptonuriyanın diaq­nos­tikasında istifadə olunur. Homo­gentizin turşusu, tirozin metobo­liz­mində əmələ gələn aralıq məhsuldur. Homogentizin-oksidaza fermenti ça­tışmazlığının səbəb olduğu alkapto­nuriya xəstəliyində bütün toxu­ma­larda homogentizin trşusu toplanır. Askorbin turşusu, salisilat, gentizin turşusu və L-dopa yalançı pozitiv nəticələrə səbəb ola bilər

KALİUM

Sinonim: K+

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Sutkalıq va­riasiyası vardır. Səhər saat 08.00-da maksimum, axşam 22.00-da isə mi­nimum səviyyədə olur

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Göbək ciyəsi 5.0-10.2 mEq/L
Yenidoğulmuş 3.0-6.0 mEq/L
<7 gün 3.7-5.9 mEq/L
>7 gün 3.5-5.5 mEq/L

İstifadəsi: Elektrolit və turşu-qə­ləvi müvazinətinin qiymətlən­diril­məsi, böy­rək funksiyalarının müşa­hidə­sin­də istifadə olunur. Trom­bositoz, ley­kemiya, hemoliz, toxu­ma zədələn­mə­si, epileptik status, bədxassəli hi­per­pireksiya, asidoz, kəskin böyrək çatışmazlığı, Addi­son xəstəliyi, psev­­dohipoal­dos­te­ro­nizm, ağır id­man, şok və dehidrata­siyada serum­da kaliumun səviyyəsi artır. Xroniki aclıq, diarreya, qus­ma, bağırsaq fis­tulları, böyrək bo­rucuqları asidozu, Fanconi sind­romu, birincili və ikin­cili aldoste­ronizm, Cushing sind­romu, Bartter sindromu, alkaloz və osmotik diu­rezdə isə serumda kalium konsen­trasiyası azalır

KADMİUM

Sinonim: Cd

Nümunə növü:  EDTA-lı tam qan, birdəfəlik sidik, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndəril­mə­li­dir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə əlavə edilən si­diklər də qəbul edilir

Xəstənin hazırlanması: Siqaret çə­kənlərdə qanda kadiyum səviyyəsi siqaret çəkməyənlərə nisbətən daha yüksəkdir

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

Tam qan 0.3-1.2 μg/L
Birdəfəlik sidik 0.5-4.7 μg/L

İstifadəsi: Kadmiuma məruz qalan şəxslərə bu maddənin nə dərəcədə təsir etdiyini təyin etmək üçün istifadə olunur

K (KALİUM)

Sinonim: K+

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Sutkalıq va­riasiyası vardır. Səhər saat 08.00-da maksimum, axşam 22.00-da isə mi­nimum səviyyədə olur

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Göbək ciyəsi 5.0-10.2 mEq/L
Yenidoğulmuş 3.0-6.0 mEq/L
<7 gün 3.7-5.9 mEq/L
>7 gün 3.5-5.5 mEq/L

İstifadəsi: Elektrolit və turşu-qə­ləvi müvazinətinin qiymətlən­diril­məsi, böy­rək funksiyalarının müşa­hidə­sin­də istifadə olunur. Trom­bositoz, ley­kemiya, hemoliz, toxu­ma zədələn­mə­si, epileptik status, bədxassəli hi­per­pireksiya, asidoz, kəskin böyrək çatışmazlığı, Addi­son xəstəliyi, psev­­dohipoal­dos­te­ro­nizm, ağır id­man, şok və dehidrata­siyada serum­da kaliumun səviyyəsi artır. Xroniki aclıq, diarreya, qus­ma, bağırsaq fis­tulları, böyrək bo­rucuqları asidozu, Fanconi sind­romu, birincili və ikin­cili aldoste­ronizm, Cushing sind­romu, Bartter sindromu, alkaloz və osmotik diu­rezdə isə serumda kalium konsen­trasiyası azalır

İONTOFEREZ (XLOR (Tər))

Sinonim: Tər testi; İyontoferez

Nümunə növü: Tər

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası:  Nümunə laboratoriyada xüsusi qayda ilə alınır

İş prinsipi: Kondaktometrik

Referens: <60 mEq/L

İstifadəsi: Mukovissidozun (kistik fib­­rozis) diaqnozunda istifadə olu­nur. Mukovissidozlu xəstələrdə tər ilə duz itkisi çox yüksəlir. İfraz nor­mal şəxslərə nisbətən 2.5 dəfə yük­səkdir və bu xəstəlik üçün pato­qno­mik hesab olunur. Xəstə infantlarda III-V həftədən sonra po­zitivləşir. Ad­renal çatışmazlıq, ma­lab­sorbsiya, mədəaltı vəz çatış­maz­lığı, hipo­ti­roidi­zim və bəzi böyrək xəstəlik­lə­rində də tərdəki Cl miqdarı yüksələ bilər

İONLAŞMIŞ KALSİUM

Sinonim: Ca 1, Ca+2

Nümunə növü: Heparinli tam qan

Nümunə qabı: Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə anaerob mühitdə alınmalı və qısa müddətdə, soyuq şəraitdə laboratoriyaya çatdırılmalıdır

İş prinsipi: ISE

Referens: 1.12-1.32 mmol/L

İstifadəsi: Kalsiumun fizioloji ba­xım­dan aktiv olan formasıdır. Total kal­siumun 50-55%-i bu formada olur. Anormal total kalsium nəticə­lərinin və yenidoğulanın kalsium sə­viyyəsinin qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. Birincili hiperpa­ratiroidizm, D vita­mi­ninin həddindən artıq qəbulu və bəzi malignizasiyalar zamanı ionlaşmış kal­siumun miqdarı artır, birincili hipopa­ra­tiroidizm, psevdohipoparatiroidizm, D vitamini çatışmazlığı, maqnezium ça­tış­maz­lığı, əməliyyatdan sonrakı və­ziy­yət­lər, travma, sepsis, yanıqlar, pank­reatit və çoxsaylı orqan çatışmaz­lığında isə bu göstərici azalır

İNSULİN C-PEPTİD (C-PEPTİD)

Sinonim: İnsulin C-peptid; CPR; Birləşdirici peptid; C-peptid reak­tivliyi)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: RIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dindən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: 0.15-1.30 pmol/mL

İstifadəsi: C-peptid yalnız  mədəaltı vəzin β hüceyrələrindən ifraz olun­duğu üçün, xüsusilə ekzogen insulin istifadə edən diabet xəstələrində, en­dogen insulin ifrazının qiymətlən­dirilməsində istifadə olunur. İnsu­linoma, oral hipoqlikemik də­r­man­lar, böyrək çatışmazlığı, II tip şəkərli diabet, qlükoza qəbulu, azan sinirin sti­muliyasiyası, tirotoksikoz, Cu­shing sindromu, hipokalemiya, ha­miləlik və akromeqaliya zamanı se­rumda C-peptid səviyyəsi artır, I tip  şəkərli diabet, insulin müalicəsi, tiazid qrupundan olan diuretiklər, alkaqol qəbulu və pan­kreatek­to­mi­yadan sonra isə C-peptid səviyyəsi azalır

IGF BİRLƏŞDİRİCİ PROTEIN-3

Sinonim: IGFBP-3; İnsulin like growth factor binding protein-3

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 100 μL

İş prinsipi: IRMA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens:

<1 yaş 1030-3090 ng/mL
2-3 yaş 1100-3990 ng/mL
4-5 yaş 1400-4250 ng/mL
Kişi Qadın
6-12 yaş 2000-7740 ng/mL 2000-7060 ng/mL
13-15 yaş 1800-8410 ng/mL 1820-7330 ng/mL
16-20 yaş 2000-7480 ng/mL 2590-7290 ng/mL
21-25 yaş 2760-7350 ng/mL 2930-7380 ng/mL
26-30 yaş 2050-7600 ng/mL 2330-6680 ng/mL
31-40 yaş 1730-7260 ng/mL 1730-7260 ng/mL
41-50 yaş 2080-4310 ng/mL 2080-4310 ng/mL
>50 yaş 2020-3990 ng/mL 2020-3990 ng/mL

İstifadəsi: İnsulin like growth fak­tor­lar (İGF-1 və İGF-2) quruluşca in­su­linə bənzəməklə yanaşı inkişafa tə­sir edən peptidlərdəndir. Qandakı İGF-1 və İGF birləşdirici zülallara bir­ləşərək daşınır. Bu proteinlərdən ən çox İGFBP-3 rast gəlinir. Həm­çi­nin serumda İGFBP-3 səviyyəsi gün ərzində də sabit qalır. Boyun inki­şaf­dan qalması, akromeqaliya, qida­lan­ma vəziyyətinin qiymətləndi­rilmə­sin­də istifadə olunur. İGF-1 ilə bir­likdə təyini klinik əhəmiyyətini daha da artırır

I (YOD)

Sinonim: I

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Ciddi dərəcəli çatışmazlıq <2 mg/dL
Orta dərəcəli çatışmazlıq 2-5 mg/dL
Yüngül dərəcəli çatışmazlıq 5-10 mg/dL
Normal yod qəbulu 10-20 mg/dL
Normadan artıq yod qəbulu 20-30 mg/dL
Hədsiz yod qəbulu >30 mg/dL

İstifadəsi: Yeməklər və ya dər­man­larla qəbul olunan iyot miqdarının dəyərləndirilməsində istifadə olunur.   

HƏLLOLAN TRANSFERRİN RESEPTORU

Sinonim: sTfR

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 0.83-1.76 mg/L

İstifadəsi: Dəmir səviyyəsinin qiy­mət­ləndirilməsində dəmir, dəmir bir­ləşdirmə qabiliyyəti və ferritin testi ilə birlikdə istifadə olunur. Xüsusilə sümük iliyi biopsiyası mümkün ol­mayan xəstələrdə dəmir miqdarının qiymətləndirilməsində sTfR səviy­yə­si əhəmiyyətlidir

HVA (HOMOVANİLİN TURŞUSU)

Sinonim: HVA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­ri­nə yığılmalıdır. 6N HCl üzərinə yığı­lan sidiklər də qəbul olunur

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

24 saatlıq sidik 3-5 yaş 1.4-4.3 mg/gün
6-12 yaş 2.1-4.7 mg/gün
13-15 yaş 2.4-8.7 mg/gün
<15 yaş 1.4-8.8 mg/gün

İstifadəsi: Dofaminin major ter­mi­nal metabolitidir. Feoxromasitoma, neyroblastoma və qanqlio­blas­to­ma­nın diaqnoz və müşahidəsində isti­fadə olunur. 24 saatlıq sidikdə müa­yinəsi daha optimal nəticə verir

hs-CRP (C-REAKTİV PROTEİN)

Sinonim: CRP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens: <3 mg/L

İstifadəsi: Qeyri spesifik kəskin faza reaktantıdır. İnfeksiya və iltihabi proseslərin qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. CRP virus və spiroxet mənşəli infeksiyalar zamanı artma­dı­ğından, xüsusilə bakterial infek­si­yaların təyinində çox əhəmiyyətlidir. CRP-nin yüksəlməsi koronar ürək xəstəliyi riskinin erkən göstəricisi olduğundan, bu riskin skrininqi məqsədilə də istifadə olunur

HPT (HAPTOGLOBİN)

Sinonim: HPT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 30-200 mg/dL

İstifadəsi: İn vivo hemolizin tə­yinində istifadə olunan kəskin faza zülalıdır. Kəskin və xroniki iltihabi proseslər, neoplastik xəstəliklər, kor­tikosteroid müalicəsi və biliar obst­ruksiyalarda serumda HPT-nin miq­darı artır, in vivo hemoliz (hemo­qlo­binopatiyalar, eritrosit membran de­fektləri, autoimmun hemolitik xəs­təliklər, mexaniki hemoliz, hiper­splenizm), qaraciyər xəstəlikləri, es­te­rogen müalicəsi, hamiləlik və oral kontraseptiv istifadəsi  zamanı isə bu göstərici azalır

HOMOVANİLİN TURŞUSU

Sinonim: HVA

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzə­ri­nə yığılmalıdır. 6N HCl üzərinə yığı­lan sidiklər də qəbul olunur

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

24 saatlıq sidik 3-5 yaş 1.4-4.3 mg/gün
6-12 yaş 2.1-4.7 mg/gün
13-15 yaş 2.4-8.7 mg/gün
<15 yaş 1.4-8.8 mg/gün

İstifadəsi: Dofaminin major ter­mi­nal metabolitidir. Feoxromasitoma, neyroblastoma və qanqlio­blas­to­ma­nın diaqnoz və müşahidəsində isti­fadə olunur. 24 saatlıq sidikdə müa­yinəsi daha optimal nəticə verir

HOMOSİSTİN

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndəril­məlidir. Askorbin tur­şusu interferensiyaya səbəb oldu­ğun­dan, son 48 saat ərzində C vita­mini istifadə olunmamalıdır

İş prinsipi: Kolorimetrik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Homosistinuriyanın təyi­nində istifadə olunur. Həmçinin ge­ne­ralizə olunmuş aminoasi­duri­ya­lar­da da sidikdə homosistinin səviyyəsi yüksələ bilər

HOMOSİSTEİN

Sinonim: Hcy

Nümunə növü: EDTA-lı  plazma

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nümunə alındırdan sonra plazma hemolizə uğramadan təcili ayrılmalı və soyuq şəraitdə göndərilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Nümunə acqarına götürülməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens: μmol/L

Yaş Normal Şübhəli Yüksək
<15 yaş <8.0 8.0-10.0 >10.0
15-65 yaş <12.0 12.0-15.0 >15.0
>65 yaş <16.0 16.0-20.0 >20.0

İstifadəsi: Plazmadakı total homo­sis­tein səviyyəsi kardiovaskuliyar xəs­təliklər üçün sərbəst risk fak­torudur. Genetik mutasiyalar və ya esensial vitamin kofaktorlarındakı çatışmazlıq ferment funksiyalarına təsir edərək homosisteinin səviyyə­sini artırır. Homosistein səviyyəsi yüksək olan şəxslərdə ateroskleroz və trombemboliya riski yüksək olur. Həmçinin qanda və sidikdə homo­sistein səviyyəsinin artmış olduğu anadangəlmə metobolizm pozğun­luğu olan homosis­teinuriyanın diaq­nos­tikasında da istifadə olunur. Vita­min B12 çatışmazlığı, yaş və siqaret istifadəsi homosistein səviyyəsini artırır, fol turşusunun istifadəsi ilə homosistein səviyyəsi azalır

KALİUM (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: ISE

Referens: 2.2-3.3 mEq/L

KALİUM (Sidik)

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxla­nılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: ISE

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<12 yaş 15-55 mEq/gün 8-37 mEq/gün
13-15 yaş 20-60 mEq/gün 18-60 mEq/gün
>15 yaş 25-125 mEq/gün 25-125 mEq/gün

İstifadəsi: Elektrolit və turşu qələvi müvazinətinin qiymətləndiril­məsi, böy­rək funksiyalarının müşahi­də­sin­də istifadə olunur. Cushing sind­ro­mu, birincili və ikincili aldoste­ronizm, birincili böyrək xəstə­likləri və kortizon müalicəsi zamanı sidiklə ifraz olunan kalium miqdarı artır, Addisson xəstəliyində isə azalır

KALSİUM

Sinonim: Ca

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Nümunə alınarkən turna 10 dəqiqədən çox saxlanıl­mamalıdır. Qanda Ca səviyyəsi saat 02.00-04.00 arasında minimal, 20.00 da isə maksimal səviyyədə olur

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, nümunənin uyğun olmayan sınaq şüşəsinə alınması

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 8.2-11.5 mg/dL
Yenidoğulanlar 6.2-11.0 mg/dL
<7 gün 8.0-10.6 mg/dL
7 gün-12 yaş 8.8-10.8 mg/dL
13-60 yaş 8.4-10.2 mg/dL
>60 yaş 8.4-10.0 mg/dL

İstifadəsi: Müxtəlif endokrin və me­tabolik pozğunluqların qiymətlən­di­rilməsində istifadə olunur. İlkin və geriyə dönən hiperparatiroidizm, sü­mük metastazları, müxtəlif  bədxas­sə­li törəmələr, polisitemiya vera, feo­xro­masitoma, sarkoidoz, D vita­mini intoksikasiyası, süd qələvi sind­romu, tirotoksikoz, akromeqaliya və dehidratasiyaya səbəb olan hallarda serumda kalsium səviyyəsi artır. Hi­poparatiroidizm, psevdohipo­parati­roidzm, D vitamini çatışmazlığı, xro­niki böyrək çatışmazlığı, Mg çatış­mazlığı, kəskin pankreatit, hiper­fosfatemiya, sistinoz, osto­mali­ya­si­ya, alkoqolizm, qaraciyər sirrozu və hipoalbuminemiya zamanı serumda Ca səviyyəsi azalır. Həmçinin total Ca səviyyəsi qandakı zülal konsen­trasiyasından asılıdır. Zülalın miq­darı 1 g/dL artarsa, Ca miqdarı təx­minən 0.8 mg/dL azalır

KALSİUM (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq mühitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat və ya bor turşusu üzərinə toplanan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Sperktofotometrik

Referens: 24 saatlıq sidik 0.1-0.3 g/gün

İstifadəsi: Ca metobolizminin qiy­mətləndiilməsində istifadə olunur. Hi­perparatiroidizm, osteolitik sümük metastazları, mieoloma, osteopa­roz, D vitamini intoksikasiyası, distal re­nal tubulyar asidoz, idiopatik hiper­kalsiuriya, tirotoksikoz, immo­bili­za­siya və sarkoidozda sidikdə Ca sə­viyyəsi artır. Hipoparatiroidzm, psev­­dohipoparatiroidizm, rikets, kəs­kin nefrit, osteomalyasiya, serumda Ca səviyyəsinin aşağı olduğu hallar, osteoblastik metastazlar, hipo­ti­roidizim və celiac sprue xəstəliyində isə Ca səviyyəsi azalır

KOPROPORFİRİN (PORFİRİNLƏR)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 10 mL

Testin tərkibi: Uroporfirin I, III, koproporfirin I, III və digər porfirin izomerləri

Nümunənin alınma qaydası: Qa­ranlıq və soyuq şəraitdə toplanmalı, işıqdan qorunmaqla soyuq şəraitdə göndərilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Uropofinin I, III 25 mg/gün
Koproporfirin I 25 mg/gün
Koproporfirin III 75 mg/gün
Total porfirinlər 150 mg/gün

İstifadəsi: Porfiriyaların təyinində və tipinin müəyyənləşdirilməsində is­tifadə olunur. Xüsusilə dəri  foto­həssaslığı müşahidə olunan porfiri­yalarda sidik porfirinləri əhə­miy­yət­lidir. HPLC üsulu ilə sidikdəki bütün porfirin növləri və izomerləri kə­miyyətcə təyin oluna bilər. Həmçinin civə zəhərlənməsi, qaraciyər xəs­tə­liyi, kəskin miokard infarktı, he­mo­litik və pernisitoz anemiyalar, alko­qol mənşəli sirroz, idman, Hodgkin xəstəliyi, leykoz, triotoksikoz və vi­tamin çatış­mazlıqları kimi səbəb­lər­dən əmələ gələn qazanılmış por­fi­ri­yalardada sidikdə koproporfirinin səviyyəsi artır. Kəskin porfiriyaların qiymət­ləndirilməsində isə sidikdə ALA və porfobilinogen səviyyəsi is­tifadə olunmalıdır

KREATİN FOSFOKİNAZA (KREATİN KİNAZA)

Sinonim: CK; Total kreatin kinaza; CPK; Kreatin fosfokinaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 22-500 IU/L
7 gün-1ay 22-240 IU/L
<1 ay 22-220 IU/L

İstifadəsi: Skelet və ürək əzələsində degenrasiyaya səbəb olan halların qiymətləndirilməsidə istifadə olunur. KMİ, proqressiv əzələ distrofiyaları, polimiozit, yanıqlar, travma, ağır id­man, status epileptikus, əməliyyat­dan sonrakı dövr, yayılmış beyin infarktı, hamiləliyin son dövrləri və doğuş, bədxassəli hipertermiya, İM infeksiyalar, qıcolmalar və ürəyin de­fibriliyasiyasından sonra CK sə­viyyəsi artır

KREATİN KİNAZA

Sinonim: CK; Total kreatin kinaza; CPK; Kreatin fosfokinaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 22-500 IU/L
7 gün-1ay 22-240 IU/L
<1 ay 22-220 IU/L

İstifadəsi: Skelet və ürək əzələsində degenrasiyaya səbəb olan halların qiymətləndirilməsidə istifadə olunur. KMİ, proqressiv əzələ distrofiyaları, polimiozit, yanıqlar, travma, ağır id­man, status epileptikus, əməliyyat­dan sonrakı dövr, yayılmış beyin infarktı, hamiləliyin son dövrləri və doğuş, bədxassəli hipertermiya, İM infeksiyalar, qıcolmalar və ürəyin de­fibriliyasiyasından sonra CK sə­viyyəsi artır

KREATİN KİNAZA, MB

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: İmmunoinhibasiya (spek­tro­fotometrik, kinetik) və ya mass ölçmə (MEIA)

Referens:

İmmunoinhibasiya <25 U/L
MEIA <5 ng/mL

İstifadəsi: KMİ-nin diaqnosti­ka­sın­da istifadə olunur. CK/CK-MB nisbəti məsləhət görülür. KMİ-dən sonra 4-8 saat ərzində yüksəlməyə başlayır və 24 saata pik səviyyəyə ça­tır. Həm­çinin ürək travmaları, mio­kardit, kongestiv ürək çatış­maz­lığı, koronar angioqrafiya, ürək cər­ra­hiyəsi, əzələ distrofiyası, poli­mio­zit, SLE, ya­nıqlar, Reye sindromu, hipotermiya və hipertermiyada CK-MB səviyyəsi yüksəlir

KREATİNİN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 0.6-1.2 mg/dL
Yenidoğulmuş 0.3-1.0 mg/dL
<7 gün 0.3-1.0 mg/dL
7 gün-3 ay 0.2-0.4 mg/dL
4 ay-5 yaş 0.3-0.7 mg/dL
6-12 yaş 0.5-1.0 mg/dL
13-15 yaş 0.5-1.2 mg/dL
>15 yaş Kişi: 0.5-1.4 mg/dL
Qadın: 0.5-1.3 mg/dL

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiymətləndirilməsində istifadə olnur. Böyrək xəstəlikləri, şok, bəd xassəli törəmələr, SLE, diabetik nefropatiya, kəskin ürək çatışmazlığı və akro­me­qaliyada serumda kreatininin səviy­yəsi artır, əzələ distrofiyası və dia­betik ketoasidozda isə azalır. Bö­yük­lərdə kreatinin ilə birlikdə MDRD formuluna əsasən hesablanan qlo­merulyar filtrasiya sürəti (GFR) dəyəri də verilir

KREATİNİN (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəflik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl və ya bor turşusu üzərinə top­lanan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 1mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens: 24 saatlıq sidik

<3 ay 0.02-0.10 g/gün
4-12 ay 0.10-0.50 g/gün
1-3 yaş 0.10-0.60 g/gün
Kişi Qadın
4-12 yaş 0.30-0.80 g/gün 0.10-0.60 g/gün
13-15 yaş 0.40-1.10 g/gün 0.30-1.10 g/gün
>15 yaş 0.80-1.80 g/gün 0.60-1.60 g/gün

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiymətlənirilməsində istifadə olunur

KREATİNİN KLİRENSİ

Nümunə növü: Serum və 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum). 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və gön­dərilməlidir. 6N HCl və ya bor tur­şusu üzərinə toplanan sidiklər də qə­bul olunur

Nümunə miqdarı: 200μL serum və 1 mL sidik

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Xəstə mua­yinə müddətində çay və qəhvə iç­mə­məli, hər hansı bir dərman preparatı istifadə etməməli, idmanla məşğul olmamalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Referens:

1-3 yaş 45-65 mL/dk
4-5 yaş 60-80 mL/dk
6-12 yaş 70-100 mL/dk
Kişi Qadın
13-50 yaş 90-137 mL/dk 80-125 mL/dk
51-60 yaş 85-132 mL/dk 75-120 mL/dk
>60 yaş 80-132 mL/dk 70-120 mL/dk

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiy­mətlənirilməsi və böyrək xəstə­lik­lərinin müşahidəsində istifadə olu­nur. Qlomerulyar filtirasiya sürətini azal­dan hər hansı böyrək xəstəliyi, şok, hipovolemiya, nefrotoksik dər­manlar, kəskin ürək çatışmazlığı və de­hidratasiya kreatinin klirensində azal­maya səbəb olur

KREATİNİN KLİRENSİ

Nümunə növü: Serum və 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum). 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və gön­dərilməlidir. 6N HCl və ya bor tur­şusu üzərinə toplanan sidiklər də qə­bul olunur

Nümunə miqdarı: 200μL serum və 1 mL sidik

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Xəstə mua­yinə müddətində çay və qəhvə iç­mə­məli, hər hansı bir dərman preparatı istifadə etməməli, idmanla məşğul olmamalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Referens:

1-3 yaş 45-65 mL/dk
4-5 yaş 60-80 mL/dk
6-12 yaş 70-100 mL/dk
Kişi Qadın
13-50 yaş 90-137 mL/dk 80-125 mL/dk
51-60 yaş 85-132 mL/dk 75-120 mL/dk
>60 yaş 80-132 mL/dk 70-120 mL/dk

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiy­mətlənirilməsi və böyrək xəstə­lik­lərinin müşahidəsində istifadə olu­nur. Qlomerulyar filtirasiya sürətini azal­dan hər hansı böyrək xəstəliyi, şok, hipovolemiya, nefrotoksik dər­manlar, kəskin ürək çatışmazlığı və de­hidratasiya kreatinin klirensində azal­maya səbəb olur

MİKROALBUMİN

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik, bir gecəlik sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitda sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Sidik toplanma vaxtı və miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: İmmunturbidimetrik

Referens:

24 saatlıq sidik 30 mg/gün
Bir gecəlik sidik 20 mg/gün
Birdəfik sidik 30 mg/g kreatinin

İstifadəsi: Diabetik nefropariya, retinopatiya və I tip şəkərli diabetin erkən diaqnozunda, müalicənin müşahidəsində istifadə olunur

Mg (MAQNEZİUM)

Sinonim: Mg

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (əvvəllər heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşələrində göndərilməlidir)

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün xəstə acqarına olmalıdır

İş prinsipi: AAS

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens: 1.2-2.5 mg/dL

İstifadəsi: Maqnezium metobalizmi və elektrolit müvazinətinin qiymət­lən­dirilməsi ilə preeklampsiya müa­li­cəsi alan xəstələrin müşahidəsində istifadə olunur. Maqneziumun se­rumdakı konsentrasiyası adətən BOM və eritrositlərdəki ilə paralel hərəkət edir. Dehidratasiya, böyrək çatışmazlığı, adrenokortikal çatış­mazlıq, Addison xəstəliyi, travma, hipotiroidizim və multiple mielo­mada serumda Mg səviyyəsi artır, pəhriz ilə Mg qəbulunun azalması, kəskin pankreatit, hipoparatiroidizm, xroniki alkoqolizm, delirium tre­mens, xroniki qlomeru­lonefrit, hiper­al­dosteronizm, diabetik ketoasidoz və hamiləlikdə isə Mg səviyyəsi azalır

METİLHİPPURAT TURŞUSU

Sinonim: Orto-, meta- və ya para-metilhippur turşusu

Nümunə növü:  Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: HPLC

Referens: <50 mg/L

İstifadəsi: Ksilen ilə işləyən şəxslərin bu maddənin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

METHEMOQLOBİN

Sinonim: MetHb; HbM

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Nü­mu­nənin laxtalı və ya hemolizli olması

Referens: <1.5%

İstifadəsi: Anadangəlmə və qaza­nılmış methemoqlobinemiya, karbon monooksid zəhərlənməsi, benzokain, nitroqliserin, lidokain, nitratlar, fena­setin, sulfanilamidlər və radiasiya methemoqlobin səviyyəsinin artma­sına səbəb ola bilər

Mb (MYOQLOBİN)

Sinonim: Mb

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Kişi 16-74 ng/mL
Qadın 7-64 ng/mL

İstifadəsi: Serumda mioqlobinin sə­viy­yəsi birbaşa əzələ kütləsi ilə əla­qə­dar­dır. Skelet və ürək əzələsində zədə­lən­mə, nekroz və ya lizisə səbəb olan bü­tün hallar (məs. iskemiya, rab­domioliz, miopatiya, əzələ distro­fiyası, miozit), uremiya, travma, if­lic, iltihabi mio­pa­tiya, əzələdaxili in­yeksiya, idman və yanıqlarda se­rum­da mioqlobin səviy­yə­si artır, qanda mioqlobinə qarşı an­ti­cisim olduqda və revmatoid artritdə isə azalır. KMİ-dan sonra 1-4-cü saatlarda mioqlobin səviyyəsi yüksəlir və 24-cü saatda normala enir

MAQNEZİUM (Eritrositdaxili)

Nümunə növü:  EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2mL

İş prinsipi: AAS

Referens: 4.0-6.4 mg/dL

İstifad­əsi: Eritrositdaxili Mg kon­sen­trasiyası adətən serum Mg konsentrasiyası ilə paralel dəyişir

MAQNEZİUM

Sinonim: Mg

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (əvvəllər heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşələrində göndərilməlidir)

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün xəstə acqarına olmalıdır

İş prinsipi: AAS

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens: 1.2-2.5 mg/dL

İstifadəsi: Maqnezium metobalizmi və elektrolit müvazinətinin qiymət­lən­dirilməsi ilə preeklampsiya müa­li­cəsi alan xəstələrin müşahidəsində istifadə olunur. Maqneziumun se­rumdakı konsentrasiyası adətən BOM və eritrositlərdəki ilə paralel hərəkət edir. Dehidratasiya, böyrək çatışmazlığı, adrenokortikal çatış­mazlıq, Addison xəstəliyi, travma, hipotiroidizim və multiple mielo­mada serumda Mg səviyyəsi artır, pəhriz ilə Mg qəbulunun azalması, kəskin pankreatit, hipoparatiroidizm, xroniki alkoqolizm, delirium tre­mens, xroniki qlomeru­lonefrit, hiper­al­dosteronizm, diabetik ketoasidoz və hamiləlikdə isə Mg səviyyəsi azalır

MANDELİK TURŞUSU

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndə­ril­məlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens: <5 mg/L

İstifadəsi: Etilbenzin və styren ilə işləyən şəxslərin bu maddələrin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

MAGNEZİUM (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə toplanan  sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: AAS

Referens: 50-150 mg/gün

İstifadəsi: Mg metobolizmi və elektrolit müvazinətinin qiymətlən­dirilməsində istifadə edilir. Qida ilə qəbul edilən Mg miqdarı sidiklə ifraz olunan miqdara təsir edir. Həmçinin alkoqol istifadəsi, diuretiklər, Bartter sindromu, kortikosteroidlər və cisplatin sidiklə ifraz olunan Mg miqdarını artırır

Lp (LİPOPROTEİN)

Sinonim: Lp (a)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: İmmunoturbidimetrik

Referens: <30 mg/dL

İstifadəsi: Lp(a) səviyyəsinin yüksək olması miokard infarktı, iflic və koronar arteriyaların xəstəliyi üçün riski artıran faktordur. Həmçinin kontrolsuz diabet və ağır hipotiroidizimdə də Lp(a) səviyyəsi arta bilər

LİZOSİM

Sinonim: Muramidaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: RID

Referens: 9.6-16.8 mg/L

İstifadəsi: Qranulosit və monosit çev­rilməsinin (turn over) göstə­ri­cisidir. Qranulositar və ya monositar leykozlar, mielopro­liferativ xəstə­lik­lər və bədxassəli histiositozun təyi­nində istifadə olunur. Kəskin mo­nositar və ya mielomonositar ley­kozlar, xroniki mieloid  leyke­mi­yalar, polisitemiya vera, bəzi böyrək xəstəlikləri və xroniki infeksiyalarda (məs.vərəm)  serumda lizosimin səviyyəsi artır

LİTİUM

Sinonim: Li

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Nünumənin alınma qaydası: Xəs­tənin qəbul etdiyi son dərman preparatının vaxtı və dozası bildi­rilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Nümunə son dozadan ən azı 12 saat sonra alınmalıdır

İş prinsipi: AAS

Referens:

Terapevtik konsentrasiya 0.5-1.0 mEq/L
Toksiki konsentrasiya >2.0 mEq/L

İstifadəsi: Dərman səviyyəsinin müşahidəsində istifadə olunur

LİPOPROTEİN ELEKTROFOREZİ

Sinonim: Lipid elektroforezi

Nümunə növü: Serum, EDTA-lı plazma

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), bənövşəyi qa­paqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı plazma)

Nümunə miqdarı:400 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə alınması üçün 12-14 saatlıq aclıq vacibdir

Xəstənin hazırlanması:  Müayi­nədən əvvəlki son 2 həftə ərzində normal pəhriz saxlanılmalıdır. Son 24 saat müddətində spirtli içkilərdən istifadə olunmamalıdır

İş prinsipi: Elektroforez

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Serum ümumi xolesterol və ya lipoprotein miqdarında anor­mallıq olan xəstələrin qiymət­ləndirilməsində istifadə olunur

LİPOPROTEİN (a)

Sinonim: Lp (a)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: İmmunoturbidimetrik

Referens: <30 mg/dL

İstifadəsi: Lp(a) səviyyəsinin yüksək olması miokard infarktı, iflic və koronar arteriyaların xəstəliyi üçün riski artıran faktordur. Həmçinin kontrolsuz diabet və ağır hipotiroidizimdə də Lp(a) səviyyəsi arta bilər

LİPİD ELEKTROFOREZİ (LİPOPROTEİN ELEKTROFOREZİ)

Sinonim: Lipid elektroforezi

Nümunə növü: Serum, EDTA-lı plazma

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), bənövşəyi qa­paqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı plazma)

Nümunə miqdarı:400 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə alınması üçün 12-14 saatlıq aclıq vacibdir

Xəstənin hazırlanması:  Müayi­nədən əvvəlki son 2 həftə ərzində normal pəhriz saxlanılmalıdır. Son 24 saat müddətində spirtli içkilərdən istifadə olunmamalıdır

İş prinsipi: Elektroforez

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Serum ümumi xolesterol və ya lipoprotein miqdarında anor­mallıq olan xəstələrin qiymət­ləndirilməsində istifadə olunur

LİPAZA

Sinonim:Triasilqliserol asilhidrolaza

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Kolorimetrik

Referens:

<12 yaş <60 U/L
>12 yaş 13-60 U/L

İstifadəsi: Mədəaltı vəzin funksional testlərindəndir. Pankreatitlər, öd kisəsi koliti, boğulmuş və ya infarkta uğramış bağırsaq, mədəaltı vəzin kistaları və ya psevdokistləri və peri­tonitlər zamanı serumda lipazanın səviyyəsi artır. Kəskin pankreatitdə serumda lipazanın aktivliyi, ami­lazadan daha uzun müddət yüksək qalır. Həmçinin kəskin pankreatit üçün lipazanın həssaslığı və spe­sifikliyi amilazadan daha yüksəkdir. Pankreatitlərdə assit mayesindəki lipaza da yüksələ bilər. Ağciyər şiş­ləri ilə əlaqədar olaraq əmələ gələn plevral transsudatlarda da nadir hallarda lipaza səviyyəsi artır. ERCP, oddi sfinktorunda spazma səbəb olan narkotik analgetiklər və heparin də serumda lipaza səviy­yəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər

LESİTİN / SPİNQOMYELİN NİSBƏTİ

Sinonim: L/S nisbəti; Amnion mayesi fosfolipidləri

Nümunə növü: Amnion mayesi

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Nazik təbəqəli xroma­toqrafiya

Nümunədən imtina səbəbləri: Sarılıqlı (ikterik) və ya hemorragik nümunələr, nümunənin ananın sidiyi və ya mekonium ilə kontaminə olması

Referens:

<1.5 Yetişməmiş (immature)
1.5-1.9 Keçid (transizyonal)
>2.0 Yetişmiş (mature)

İstifadəsi: Dölün ağciyərinin inkişa­fının qiymətləndirilməsində isti­fadə olunur. L/S nisbəti hamiləliyin 34-cü həftəsindən sonra artmağa başladı­ğından, xəstənin hamiləlik yaşı nəzərə alınaraq nəticə qiy­mətlən­dirilməlidir. L/S müayinəsindəki ye­tiş­miş (mature) nəticələrin prediktiv dəyəri 95-100 %, yetişməmiş (immature) nəticələrin dəyəri isə 33-50 % arasında olur. Kontrol edilmə­yən diabetli hamiləliklədə L/S nisbə­tinin dəyişə bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır. Plazmada lesitin və spin­qomielin olduğundan, aminion ma­yesinə qan qarışması L/S müayi­nəsinin nəticəsinə təsir edə bilər. Həmçinin  mekoniumda lesitin və spinqomiyelin olmasa da, amniyon mayesində mekoniumun olması nəticənin həssaslığını azalda bilər

LDL XOLESTEROL (Birbaşa Ölçmə)

Sinonim: LDL-C

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə alın­ması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ

Referens: 60-130 mg/dL

İstifadəsi: LDL xollesterol dəyəri (mg/dL)

Optimal <100
Normal 100-129
Sərhədə yaxın yüksək 130-159
Yüksək 160-189
Çox yüksək >189

LAKTOZA TOLERANS TESTİ

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Boz qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

Testin tətbiqi: 50 g və ya 2 g/kg laktoza 400 mL suda həll edilərək xəstəyə verilir. Sonra 0, 30, 45, 60 və 90-cı dəqiqələrdə qan alınıb qlükozanın səviyyəsi ölçülür

undefined

Testin şərhi: Müayinə müddətində qlükozanın səviyyəsində 30 mg/dL-dən çox artma olmamalıdır. 20 mg/dL-dən az artma isə anormal qəbul edilir

Xəstənin hazırlanması: Müayinənin aparılması üçün 8 saatlıq aclıq la­zımdır. Həmçiniin müayinə müd­dətində siaqret çəkilməki və saqqız çeynəmək olmaz

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

İstifadəsi: Nazik bağırsağın selikli qişasında laktaza çatışmazlığı ilə əla­qədar olaraq inkişaf edən karbohidrat sorulma pozğunluqlarının qiymətlən­dirilməsində istifadə olunur

LAKTAT DEHİDROGENAZA İZOENZİMLƏRİ

Sinonim: LDH izoenzimləri; LDH izoenzim elektroforezi

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500μL

İş prinsipi: Elektroforez

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

LD1 17-31%
LD2 35-48%
LD3 15-29%
LD4 4-9.5%
LD5 3-10 %

İstifadəsi: LDH yüksəkliyinin səbə­bini təyin etmək məqsədilə istifadə olunur. KMİ, qaraciyər xəstəlikləri, neoplaziyalar və skelet əzələsi xəs­təliklərinin differensasiyasında əhə­miy­yətlidir

LAKTAT DEHİDROGENAZA (Maye)

Nümunə növü: BOM, maye

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens: 10-40 IU/L (BOM)

İstifadəsi: İntraserebral lokaliza­si­yalı şişlər, leykemiya və ya limfo­sarkoma, menengit, subaraxnoidal qan­axma və serebrovaskulyar pro­ses­lərdə BOM-da LDH səviyyəsi artır

LAKTAT DEHİDROGENAZA

Sinonim: LDH; LD; Süd turşusu dehidrogenazası

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<3 ay 100-450 IU/L
4-12 ay 100-400 IU/L
1-3 yaş 100-300 IU/L
4-12 yaş 100-250 IU/L
>12 yaş 90-240 IU/L

İstifadəsi: Ürək və qaraciyər xəstə­liklərininn diaqnostikasında istifadə olunur. KMİ, meqaloblastik və per­nisitoz anemiya, qaraciyər xəstə­lik­ləri, şok, hipoksiya, sirroz, obstruktiv sarılıq, böyrək xəstəlikləri, əzələ xəstəlikləri, neoplastik xəstəliklər, kəskin ürək çatışmazlığı, leykemiya, hemolitik anemiya, oraq heceyrəli anemiya, limfoma, böyrək infarktı və kəskin pankreatitdə LDH səviyyəsi artır

L / S NISBƏTI (LESİTİN / SPİNQOMYELİN NİSBƏTİ)

Sinonim: L/S nisbəti; Amnion mayesi fosfolipidləri

Nümunə növü: Amnion mayesi

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Nazik təbəqəli xroma­toqrafiya

Nümunədən imtina səbəbləri: Sarılıqlı (ikterik) və ya hemorragik nümunələr, nümunənin ananın sidiyi və ya mekonium ilə kontaminə olması

Referens:

<1.5 Yetişməmiş (immature)
1.5-1.9 Keçid (transizyonal)
>2.0 Yetişmiş (mature)

İstifadəsi: Dölün ağciyərinin inkişa­fının qiymətləndirilməsində isti­fadə olunur. L/S nisbəti hamiləliyin 34-cü həftəsindən sonra artmağa başladı­ğından, xəstənin hamiləlik yaşı nəzərə alınaraq nəticə qiy­mətlən­dirilməlidir. L/S müayinəsindəki ye­tiş­miş (mature) nəticələrin prediktiv dəyəri 95-100 %, yetişməmiş (immature) nəticələrin dəyəri isə 33-50 % arasında olur. Kontrol edilmə­yən diabetli hamiləliklədə L/S nisbə­tinin dəyişə bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır. Plazmada lesitin və spin­qomielin olduğundan, aminion ma­yesinə qan qarışması L/S müayi­nəsinin nəticəsinə təsir edə bilər. Həmçinin  mekoniumda lesitin və spinqomiyelin olmasa da, amniyon mayesində mekoniumun olması nəticənin həssaslığını azalda bilər

KSİLOZA ABSORBİSYA TESTİ (D-KSİLOZA ABSORBSİYA TESTİ)

Sinonim: Ksiloza absorbsiya testi

Nümunə növü: Serum və sidik

Nümunənin alınma qaydası: Sidik qaranlıq yerdə toplanmalı və soyuq şəraitdə saxlanmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Xəstə 10 saatlıq səhər aşlığı ilə labarotoriyaya gəlməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Malabsorbsiyanın təyini və nazik bağırsağın proksimal hissə­sindəki karbohidrat absorbsiyasının qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Bağırsaq malabsorbsiyası, nazik bağırsaqda bakterial çoxalma, qus­ma, assit, gecikmiş mədə boşalması və Whipple xəstəliyində qan və sidikdə ksilozanın miqdarı azalır

MİS

Sinonim: Cu

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

<3 ay 20-70 μg/dL
4 ay-5 yaş 85-190 μg/dL
6-15 yaş 80-160 μg/dL
>15 yaş 80-155 μg/dL

İstifadəsi: Mis metabolizminin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. İnfeksiya, iltihab, hamiləlik, ley­koz, biliar sirroz, Hockin xəstəliyi, pelleqra, ağciyər vərəmi, anemiya, talasemiya minor və major, kəskin miokard infarktı, beyin infarktı, revmatoid artrid, hipotireoidizim, hipertireoidizim, birləşdirici toxuma xəstəlikləri, SLE və bəzi bədxassəli törəmələrdə serumda Cu-un səviy­yəsi artır, Wilson xəstəliyi, qastro­intestinal  sistem xəstəlikləri, muko­vissidoz, nefrotik sindrom, yanıqlar, zülal malnutrisiyası və xronik işemik ürək xəstəliklərində isə Cu səviyyəsi azalır. Həmçinin esterogen, oral kontraseptiv və antiepileptiklərin isti­fadəsi və hamiləlik zamanı, qaraciyərdə seruloplazmin sintezinin artması ilə əlaqədar olaraq serumda Cu səviyyəsi də artır

MİS (Eritrosit içi)

Nümunə növü: EDTA-lı tam kan

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2 mL

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens: 90-150 μg/dL

İstifadəsi: Ağciyər vərəmində erit­rosit daxili Cu səviyyəsinin artması xarakterikdir. Həmçinin qurğuşun  zəhərlənmələrində eritrosit daxili Cu səviyyəsi artır, zülal malnutri­siya­sında isə azalır

MİS (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanmalı və göndərilməlidir. 6N HCl,asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidik nümunələri də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

Birdəfəlik sidik 2-80μg/L
24 saatlıq sidik 3-35μg/gün

İstifadəsi: Wilson xəstəliyində müa­licənin müşahidəsi üçün istifadə olunur. Sidikdə misin səviyyəsinin ölçülməsi üçün 24 saatlıq sidik nü­mu­nəsinin götürülməsi məsləhətdir. Wilson xəstəliyi ilə yanaşı, xroniki aktiv hepatit, biliar sirroz, revmatoid artrit və proteinuriyalarda da sidiklə xaric olunan misin miqdarı yüksək olur

MİS OKSİDAZA (SERULOPLAZMİN)

Sinonim: Mis oksidaza; Cp

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefolometrik

Referens:

<6 ay  5-18 mg/dL
7-12 ay 33-43 mg/dL
1-3 yaş 26-55 mg/dL
4-5 yaş 27-56 mg/dL
6-12 yaş 20-54 mg/dL
>12 yaş 20-63 mg/dL

İstifadəsi: Mis birləşdirici zülaldır. Wilson xəstəliyinin diaqnos­tikasında və kəskin faza reaktantı kimi istifadə olunur. Hamiləlik, esterogen və oral kontraseptiv istifadəsi, iltihab, toxu­ma nekrozu, osteosarkomalar, biliar sirroz və travmalarda serumda seru­loplazminin səviyyəsi artır, Wilson xəs­təliyi, Menkes kinky hair sind­ro­mu və qastroenteropatiyalarda azalır

PAP (PROSTATİK TURŞ FOSFATAZA)

Sinonim: PAP; Prostat spesifik turş fosfataza

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası: Rek­tal müayinə və kateter istifadəsin­dən sonra nümunə alınması üçün 72 saat gözləmək lazımdır

İş prinsipi: RIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz, lipemiya, sarılıq və radioizotop istifadəsi

Referens: <3 ng/mL

İstifadəsi: Prostatdan ifraz olunan qlikoproteindir. Prostat vəzinin bəd­xassəli şişləri, biopsiya, kate­teri­zasiya, əlaqədən sonra, əməliyyatdan sonrakı dövr, xoşxassəli prostat hiperplaziyası, prostatit, prostat infarktı və s. hallarda prostatik turş fosfataza səviyyəsi artır. Prostat xərçəngləri üçün skrininq məqsədilə istifadə etmək olmaz. Klinik istifadəsi metastatik prostat vəzi xərçənglərinin təsdiqlənməsi və dərəcələndərilməsi ilə məhduddur. Həmçinin radikal prostatektomiyalı xəstələrdə təkrarlanmanın (rekur­rens) müşahidəsi və müalicəyə cavabın müşahidəsində də köməkçi testdir

PANKREATİK AMİLAZA

Nümunə növü:  Serum, sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum). Sidik nümunəsi soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, Fer­men­tativ

Referens: 11-54 U/L

İstifadəsi: Mədəaltı vəz xəstəlik­lə­rinin qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Amilaza aktivliyinin ən yüksək olduğu toxumalar pankreas və qulaqaltı vəzdir. Həmçinin yumurtalıqlar, nazik və yoğun ba­ğırsaqlar və skelet əzələlərində də az miqdarda amilaza vardır. Pankreatik amilazanın tədqiqi ilə yalnız pan­kreas mənşəli amilaza təyin olunur

PA (PREALBUMİN)

Sinonim: Transthyretin; PA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 17-42 mg/dL

İstifadəsi: Qidalanmanın qiymət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Xü­su­silə yenidoğulmuş infantlar və pa­renteral qidalanma müalicəsi alan xəstələrin müşahidəsində istifadə olunur. Həm­çi­nin neqativ kəskin faza reak­tant­la­rından biridir. Oral kontraseptiv, korti­kosteroid, ana­bo­lik steroid istifadəsi və Hodgkin xəstəliyində prealbumin səviyyəsi artır, malnutrisiya, iltihab, bəd xassəli törəmələr, xroniki xəstəliklər, sirroz və zülal itkisi olan hallarda isə azalır

P (FOSFOR)

Sinonim: PO3; P; Qeyri üzvi fosfor; Fosfat

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə acqarına alınmalı və serum mümkün qədər tez ayrılmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­mo­liz, lipemiya, sarılıq

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 3.7-8.1
Yeni doğulmuş 5.0-10.0
7 gün 5.0-10.0
7 gün- 1 yaş 4.5-6.7
2-12 yaş 4.5-5.5
13-60 yaş 2.7-4.5
60 yaş 2.3-3.7 (Kişi)
2.8-4.1 (Qadın)

İstifadəsi: Fosfor metobolizminin və Ca-P müvazinətinin qiymətlən­diril­mə­sində istifadə olunur. Osteolitik sümük metastazları, sarkoidoz, süd-qələvi sindromu, vitamin D intok­si­kasiyası, böyrək çatışmazlığı, hipo­pa­ratiroidizm, psevdohipo­paratiroidizm, akromeqaliya, ağciyər emboliyasılak­tik asidoz  və respirator asidoz zamanı serumda fosforun səviyyəsi artır, osteomalyasiya, steatoreya, renal tubulyar asidoz, Qram neqativ bakterial sep­tisemiya, hipokalemiya vitamin D çatışmazlığı, malnutrisiya, ma­labsorbsiya, ağır diarreya, qusma, birin­cili hiperparatiroidizm, hiperkal­semiya, salisilat zəhərlənməsi, respi­rator infeksiyalar, hiperinsulinemiya, respirator alkaloz, osteoblastik sümük metastazları və renal tubulyar defekt­lərdə isə fosforun miqdarı azalır

OSMOLYARLIQ (Sidik)

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 1 mL

İş prinsipi: Osmometrik

Referens: 300-1090 mOsm/kg

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının, elektrolit və su müvazinətinin müşa­hidəsində istifadə olunur. Diabetes insipitus və birincili polidipsiyada sidiyin osmolyarlığı azalır

OSMOLYARLIQ (Nisbi çəki)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Osmometrik

Referens:

<60 yaş 275-295 mOsm/kg
>60 yaş 280-300 mOsm/kg

İstifadəsi: Osmolyarlıq 1 kq məhlul­dakı həll olmuş hissəciklərin miq­darını göstərir. Eloktrolit müvazinəti və hidratasiyanın  qiymətləndiril­mə­sində istifadə olunur. Dehidratasiya, hiperosmoliyar qeyri-ketotik diabetik koma, diabetik ketoasidoz, hiper­natremik etanol zəhərlənməsi, şəkər­siz diabet, hiperkalsemiya və sereb­ral lezyonlarda serumun osmol­yar­lığı artır, adrenokortikal çaışmazlıq, panhipopituiterizim və həddən artıq maye qəbulu ilə osmolyarlıq azalır

OKSALAT

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: 6N HCl üzərinə toplanmalıdır. Asetat və ya bor turşusu üzərinə toplanan sidik nümunələri və toplanma müddətində soyuq mühitdə saxlanılan nümunələr də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Son 24 saat ərzində C vitaminindən istifadə edilməməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Referens:

<15 yaş 0.01-0.46 mmol/gün
>15 yaş 0.08-0.49 mmol/gün (Kişi)
0.04-0.32 mmol/gün (Qadın)

İstifadəsi: Urolitiazın qiymətlən­dirilməsində istifadə olunur. Birincili hiperoksaluriya, şəkərli diabet, sir­roz, piridoksin çatışmazlığı, sar­koidoz, mədəaltı vəz çatışmazlığı, seliakiya (celiac sprue), ileal re­zek­siya, yeyunoileal şuntlar, öd yolları xəstəlikləri və nazik bağırsaq xəstə­liklərində sidikdə oksalat miqdarı artır, böyrək çatışmazlığında isə azalır

NƏCİSDƏ TRİPSİN

Nümunə növü: Təzə götürülmüş nəcis

Nümunə qabı: Təmiz ağzı qapaqlı qab

İstifadəsi: Mukovissidozun (Kistik fibrozis) diaqnozunda istifadə olu­nun skrininq tetlərdən biridir. Nə­cisdəki tripsin miqdarı malab­sorb­siyada artır, mədəaltı vəz funksi­yasının itirilməsi və mukovissidoz zamanı azalır. 4 yaşından böyük uşaqlarda miqdarı aşağı olur

NƏCİSDƏ STERKOBİLİNOGEN

Nümunə növü: Nəcis

Nümunə qabı: Təmiz ağzı qapaqlı qab

İş prinsipi: Kimyəvi

İstifadəsi: Ödün 12 barmaq bağır­sağa gəlməsinə mane olan obs­t­ruksiyaların qiymərləndirilməsində, xüsusilə də biliar atreziya ehti­malının tədqiqində istifadə olunur

NƏCİSDƏ REDUKSİYA EDİCİ MADDƏ (REDUKSİYA EDİCİ MADDƏ (Nəcis))

Nümunə növü: Təzə nəcis

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1g

İş prinsipi: Kimyəvi

Referens: Neqativ

NƏCİSDƏ pH TƏYİNİ

Nümunə növü: Təzə götürülmüş nəcis nümunəsi

Nümunə qabı: Təmiz ağzı qapaqlı qab

İstifadəsi: Nəcisin pH-ı neytral və ya zəif qələvi olmalıdır. Karbohidrat və ya zülal parçalanmasının təyi­nində istifadə olunur

NUKLEAR MATRİKS PROTEİN 22

Sinonim: NMP-22

Nümunə növü:  Birdəfəlik sidik (Bax nümunə alma)

Nümunə qabı: Sidik nümunəsi laboratoriya tərəfindən verilən xü­susi stabilizatorun üzərinə alın­malıdır

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası:  Saat 24.00-08.00 arasında, səhər ilk sidik nümunəsi alınaraq 10 mL-i labo­ratoriya tərəfindən verilən stabi­lizatorla göndərilməlidir

İş prinsipi: EIA

Referens:

Y>16 yaş <10 U/mL

İstifadəsi: Sidik yolları transizional hüceyrə karsinomalarında sidikdə NMP-22 nin səviyyəsi yüksəlir. Bu xəstələrdə NMP22 səviyyəsi ilə xəstəliyin dərəcəsi düz mütənasibdir. Həmçinin əməliyyatdan sonrakı təkrarlanmanın müşahidəsində də istifadə olunur. İdman hərəkətləri və sistemik kimyəvi terapiya yalançı yüksək nəticələrə səbəb ola bilər. Sistoskopiya və sidik yollarına kateterlə müdaxilədən sonra toxuma zədələnməsi olduğu üçün 5 gün müddətində NMP-22 səviyyəsi yüksək ola bilər

NTx (N-TELOPEPTİD)

Sinonim: NTx

Nümunə növü:  Səhər ikinci sidik, 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə toplanılmalı və göndərilməlidir. Bor turşusu üzərinə toplanan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Səhər ikinci sidik alınacaqsa, sidiyin ha­mısını bir qaba toplayıb 5 mL-ini soyuq şəraitdə göndərilməlidir

İş prinsipi: EIA

Referens:

20-50 yaş Kişi 3-63 nmol BCE / nmol kreatinin
Qadın 5-65 nmol BCE / nmol kreatinin

İstifadəsi: Sümük zədələnməsini göstərən markerlərdəndir. Osteopa­rozun diaqnoz və müalicəsinin müşa­hidəsində istifadə olunur. Müalicənin müşahidəsi üçün ilk növbədə müa­licədən əvvəl bazal NTx miqdarının təyini əhəmiyyətlidir

NSE (NEYRON SPESİFİK ENOLAZA)

Sinonim: NSE

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

Nümunənin alınma qaydası:  Nü­munə alındıqdan sonra hemolizə uğramadan serum dərhal ayrılmalıdır

İş prinsipi: IRMA

Referens: <12.5 μg/dL

İstifadəsi: APUD hüceyrəli neyro­endokrin şişlərə (məs. neyro­blas­toma, retinoblastoma, tiroid medullar karsinoması, karsinoid şişlər, feoxro­mositoma və kiçik hüceyrəli ağciyər karsinoması) spesifik markerdir. Bu şişlərin diaqnoz və müşahidəsində NSE istifadə olunur. Xüsusilə neyro­blastoma və ağciyər ca üçün həs­saslığı yüksəkdir. Həmçinin septik şok, pnevmoniya və sinir travmaları da NSE səviyyəsində yüksəlməyə səbəb ola bilər

NMP-22 (NUKLEAR MATRİKS PROTEİN 22)

Sinonim: NMP-22

Nümunə növü:  Birdəfəlik sidik (Bax nümunə alma)

Nümunə qabı: Sidik nümunəsi laboratoriya tərəfindən verilən xü­susi stabilizatorun üzərinə alın­malıdır

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası:  Saat 24.00-08.00 arasında, səhər ilk sidik nümunəsi alınaraq 10 mL-i labo­ratoriya tərəfindən verilən stabi­lizatorla göndərilməlidir

İş prinsipi: EIA

Referens:

Y>16 yaş <10 U/mL

İstifadəsi: Sidik yolları transizional hüceyrə karsinomalarında sidikdə NMP-22 nin səviyyəsi yüksəlir. Bu xəstələrdə NMP22 səviyyəsi ilə xəstəliyin dərəcəsi düz mütənasibdir. Həmçinin əməliyyatdan sonrakı təkrarlanmanın müşahidəsində də istifadə olunur. İdman hərəkətləri və sistemik kimyəvi terapiya yalançı yüksək nəticələrə səbəb ola bilər. Sistoskopiya və sidik yollarına kateterlə müdaxilədən sonra toxuma zədələnməsi olduğu üçün 5 gün müddətində NMP-22 səviyyəsi yüksək ola bilər

NİKEL

Sinonim: Ni

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS

Referens: 0.1-8.0 μg/L

İstifadəsi:  Xroniki nikelə məruz qalmanın qiymətləndirilməsində isti­fa­də olunur

NH3 (AMMONYAK)

Sinonim: NH3; NH4; Ammonium

Nümunə növü: EDTA-lı plazma

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Nümunənin alınma qaydası: Sınaq şüşəsinin üzərindəki xəttə qədər qan alınmalı və soyuq şəraitdə, gecik­mə­dən laboratoriyaya çatdırıl­malıdır. Gecikdirilmiş nümunələrdə ammon­yak səviyyəsinin arta bilmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Nümunədən imtina səbəbləri: Sı­naq şüşəsindəki işarəli yerə qədər qan alınmaması, nümunənin soyuq şəraitdə laboratoriyaya çatdırıl­ma­ması, hemolizli və ya uzun müddət gözləmiş olması, lipemiya

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 0.90-1.50
Erkən doğulmuş uşaqlarda 0.90-3.00
<7 gün 0.90-3.00
7 gün-1 ay 0.30-2.00
2-3 ay 0.30-1.50
4-12ay 0.30-1.40
>1 yaş 0.24-1.02 (Kişi)
>1 yaş 0.19-0.87 (Qadın)

İstifadəsi: Qaraciyər ensefalopa­ti­ya­sının diaqnozu və hiperalimen­tasiya müalicəsi alan xəstələrin müşa­hi­də­sində istifadə olunur. Qaraciyər ça­tış­­mazlığı, Reye sindromu, sirroz, mədə-bağırsaq qanaxmaları, portal-sistemik şuntlar və bəzi böyrək xəs­təliklərində də ammonyak səviyyəsi arta bilər. Sidik cövhəri mübadi­lə­si­nin pozulması ilə müşaiyət olunan xəstəliklərdən I tip hiperammo­niemi­ya, argininemiya və ornitinemiyada aclıq amonyak səviyyəsi artdığı hal­da, II tip hiperammoniemiya, sitruli­nuriya, argininosuksinl-asiduriya və lizin intoleransı zamanı isə pəhrizlə zülal qəbulunun ardından ammonyak səviyyəsi artır

NEYTROFİL QƏLƏVİ FOSFATAZA (LEYKOSİT QƏLƏVİ FOSFATAZA)

Sinonim: LAP; LAP skoru; LAPA; Neytrofil qələvi fosfataza

Nümunə növü: Heparinli və ya adi qandan təzə hazırlanmış 8-10 ədəd preparat (yaxma). (barmaq ucundan hazirlanan yaxmalar da istifadə oluna bilər)

İş prinsipi: Xüsusi boyama + mikro­skopik müayinə

Nümunədən imtina səbəbləri: Uy­ğun olmayan sınaq şüşəsi və ya uzun müddət saxlanılmış qandan hazır­lanan yaxmalar

Referens: 30-140 %

İstifadəsi: Xroniki mieloid leykoz ilə leykomoid reaksiyası və polisi­temia vera ilə ikincili polisite­mi­ya­nın differensasiyasında istifadə olu­nur. Polisitemia vera, leykomoid reaksiyalar, Daun sindromu, mielo­proliferativ xəstəliklər, stress, hami­lə­lik, kəskin limfositar leykoz, Hodgkin limfoması, aplastik ane­miya və bakterial infeksiyalarda LAP yüksəlir, xroniki mieloid ley­koz, sideroblastik anemiya, İTP (İm­mun Trombositopenik Purpura), PHN (Paroksizmal Nokturnal Hemo­qlobinuriya), kollagen toxuma xəstə­likləri, kəskin mielositar leykoz, sir­roz, kəskin ürək çatışmazlığı, şəkərli diabet, podaqra, pernisitoz anemiya və sarkoidozda isə LAP azalır. Həm­çinin xroniki mieloid leykozun re­mis­siya dövründə LAP normallaşa bi­lər. Blast krizi və ya aqressiv fazada isə LAP arta bilər

NATRİUM (Tər)

Nümunə növü: Tər

Nümunə miqdarı: 100 μL

İş prinsipi: ISE

Referens: 10-40 mEq/L

İstifadəsi: Mukovissidozun diaq­nozunda istifadə olunur. Mukovis­sidoz, Addison xəstəliyi, irsi hipo­paratiroidizm və hipoparatiroidzmdə tərlə ifraz olunan Na miqdarı artır, adrenokortikal hiperfunksiyada isə azalır. Həmçinin qida ilə qəbul edilən duzun məhdudlaşdırılması ya­lançı aşağı nəticələrə, mekonium ileus, ektodermal displaziya, muko­po­lisaxaridoz, G6PD çatışmazlığı, al­kaqol mənşəli pankreatit və mal­nutrisiya isə yalançı yüksək nəti­cələrə səbəb ola bilər

NATRİUM (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir. Sidiklə Na ifrazının sutkalıq variasiyası var. Sidikdə Na səviyyəsi gündüz ən yüksək səviyyədə olur

İş prinsipi: ISE

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<12 yaş 40-115 mEq/gün 20-70 mEq/gün
12-15 yaş 60-180 mEq/gün 50-170 mEq/gün
>15 yaş 40-220 mEq/gün 40-220 mEq/gün

İstifadəsi: Sidiklə Na ifrazı qida qəbulu və hidratasiya dərəcəsindən asılıdır. Qida ilə Na qəbulunun azal­ması, postmenstrual diurez, böy­rək­üstü vəzin çatışmalığı, tubuloin­ter­sitisial xəstəliklər, renal tubulyar asidozu, diuretiklərlə müalicə, Bart­ter sindromu və alkaloz zamanı sidiklə ifraz olunan Na miqdarı artır, qida ilə Na qəbulunun azalması pre­menstrual dövr, adrenokortikal hi­per­funksiya, qlomerulyar filtrasiya sürətinin azaldığı hallar, diarreya və həddindən artıq tərləmə zamanı isə sidiklə ifraz olunan Na miqdarı azalır

NATRİUM (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: ISE

Referens: 142-150 mEq/L

İstifadəsi: BOM elektrolit müva­zi­nətinin qiymətləndirilməsində isti­fa­də olunur

NATRİUM

Sinonim: Na

Nümunə növü: Serum

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

Yenidoğulan 116-140 mEq/L
<7 gün 134-146 mEq/L
>7 gün 130-150 mEq/L

İstifadəsi: Elektrolit və su müva­zi­nətinin qiymətləndirilməsində istifa­də olunur

NAG (N-ASETİL-QLUKOZAMİNİDAZA)

Sinonim: NAG; Total heksoza­mi­nidaza; β-N-asetil- heksozaminidaza

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 1.5-6.1 U/L

İstifadəsi: Böyrək xəstəliklərinin diaqnostikasında istifadə olunur. Böy­rək zədələnməsi olan hallarda si­dikdə NAG səviyyəsi artır. Nefro­toksik dər­manlarla əlaqədar olaraq əmələ gələn böyrək zədələn­mə­lə­rin­də sidikdə NAG səviyyəsi, serum­dakı kreatinin səviyyəsindən daha tez yüksəlir. Böyrək transplan­ta­si­yaların­dan sonra orqan rəddinin er­kən diaqnozunda da NAG çox dəyərlidir

Na-NİTROPRUSSİAT TESTİ

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik (səhər ilk sidik məsləhət görülür)

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Kolorimetrik

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Sistinuriyanın təyinində is­tifadə olunur. Skrininq test oldu­ğundan pozitiv nəticələr dəqiqləşdi­rilməlidir

Na (NATRİUM)

Sinonim: Na

Nümunə növü: Serum

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

Yenidoğulan 116-140 mEq/L
<7 gün 134-146 mEq/L
>7 gün 130-150 mEq/L

İstifadəsi: Elektrolit və su müva­zi­nətinin qiymətləndirilməsində istifa­də olunur

N-TELOPEPTİD

Sinonim: NTx

Nümunə növü:  Səhər ikinci sidik, 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə toplanılmalı və göndərilməlidir. Bor turşusu üzərinə toplanan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: Səhər ikinci sidik alınacaqsa, sidiyin ha­mısını bir qaba toplayıb 5 mL-ini soyuq şəraitdə göndərilməlidir

İş prinsipi: EIA

Referens:

20-50 yaş Kişi 3-63 nmol BCE / nmol kreatinin
Qadın 5-65 nmol BCE / nmol kreatinin

İstifadəsi: Sümük zədələnməsini göstərən markerlərdəndir. Osteopa­rozun diaqnoz və müalicəsinin müşa­hidəsində istifadə olunur. Müalicənin müşahidəsi üçün ilk növbədə müa­licədən əvvəl bazal NTx miqdarının təyini əhəmiyyətlidir

N-ASETİL-QLUKOZAMİNİDAZA

Sinonim: NAG; Total heksoza­mi­nidaza; β-N-asetil- heksozaminidaza

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 1.5-6.1 U/L

İstifadəsi: Böyrək xəstəliklərinin diaqnostikasında istifadə olunur. Böy­rək zədələnməsi olan hallarda si­dikdə NAG səviyyəsi artır. Nefro­toksik dər­manlarla əlaqədar olaraq əmələ gələn böyrək zədələn­mə­lə­rin­də sidikdə NAG səviyyəsi, serum­dakı kreatinin səviyyəsindən daha tez yüksəlir. Böyrək transplan­ta­si­yaların­dan sonra orqan rəddinin er­kən diaqnozunda da NAG çox dəyərlidir

MYOQLOBİN (Sidik)

Nümunə növü:  Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Turbidimetrik

Referens: <200 ng/mL

İstifadəsi: Sidikdəki mioqlobin kon­sentrasiyası böyrək funksiyalarından asılıdır. Skelet və ya ürək əzələsinin zədələnməsi, ikincili toksik mio­qlo­binuriya (Haff xəstəliyi), elektrik şo­ku və termal yanıqlarda sidikdə mio­qlobin səviyyəsi artır. Yüksək mio­qlo­bin miqdarı nefrotoksikdir və kəs­kin tubulyar nekroza səbəb ola bilər

MYOQLOBİN

Sinonim: Mb

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens:

Kişi 16-74 ng/mL
Qadın 7-64 ng/mL

İstifadəsi: Serumda mioqlobinin sə­viy­yəsi birbaşa əzələ kütləsi ilə əla­qə­dar­dır. Skelet və ürək əzələsində zədə­lən­mə, nekroz və ya lizisə səbəb olan bü­tün hallar (məs. iskemiya, rab­domioliz, miopatiya, əzələ distro­fiyası, miozit), uremiya, travma, if­lic, iltihabi mio­pa­tiya, əzələdaxili in­yeksiya, idman və yanıqlarda se­rum­da mioqlobin səviy­yə­si artır, qanda mioqlobinə qarşı an­ti­cisim olduqda və revmatoid artritdə isə azalır. KMİ-dan sonra 1-4-cü saatlarda mioqlobin səviyyəsi yüksəlir və 24-cü saatda normala enir

MURAMİDAZA (LİZOSİM)

Sinonim: Muramidaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: RID

Referens: 9.6-16.8 mg/L

İstifadəsi: Qranulosit və monosit çev­rilməsinin (turn over) göstə­ri­cisidir. Qranulositar və ya monositar leykozlar, mielopro­liferativ xəstə­lik­lər və bədxassəli histiositozun təyi­nində istifadə olunur. Kəskin mo­nositar və ya mielomonositar ley­kozlar, xroniki mieloid  leyke­mi­yalar, polisitemiya vera, bəzi böyrək xəstəlikləri və xroniki infeksiyalarda (məs.vərəm)  serumda lizosimin səviyyəsi artır

Pb (CİVƏ)

Sinonim: Hg

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan (əvvəllər heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə, yaxud, ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış sınaq şüşəsində gön­də­rilməlidir), saç

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 5 mL EDTA-lı tam qan, 10 g saç

İş prinsipi: AAS

Referens:

Tam qan <10 μg/L
Saç <1μg/L

İstifadəsi: Kəskin və ya xroniki civə zəhərlənməsinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Bəzi dərmanlar, fun­qu­sidlər və sənaye maddələrində civəyə rast gəlinir

PchE (PSEVDOXOLİNESTERAZA)

Sinonim: PchE; kolinesteraz II; SchE; Axilkolin axilhidrolaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Kişi 5400-13200 U/L
Qadın 15 yaş 5400-13200 U/L
16-50 yaş 4300-11500 U/L
50 yaş 5400-13200 U/L
Hamilə 3700-9300 U/L

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional testlərindən biridir. Uzanmış anes­teziya sinir qazı və üzvi fosforlu insektisid zəhərlənmələrinin qiymət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Ge­netik psevdo-xolinesteraza variant­ları (anesteziyanın uzanmasına səbəb olur), hepatitlər, sirroz, malnutrisiya, anemiyalar, kəskin infeksiyalar, kəs­kin miokard infarktı, ağciyər emboliyası, əməliyyatdan sonrakı dövr, xroniki böyrək çatışmazlığı, hamiləliyin son dövrləri və serumda albumin konsentrasiyasını azaldan hallarda serumda psevdo-xolines­terazanın miqdarı azalır

PİRUVAT KİNAZA

Sinonim: PK

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens: 60-220 MU/milyard eritrosit

İstifadəsi: Piruvat kinaza çatış­mazlığı anadangəlmə qeyri-sferositar hemolitik anemiyaya səbəb olur. Həmçinin kəskin miokard infarktı, əzələ xəstəlikləri, Duchenne əzələ distrofiyası və idman da piruvat ki­naza səviyyəsində atrmaya səbəb olur

PİRUVAT TURŞUSU (PİRUVAT)

Sinonim: Piruvat turşusu

Nümunə növü: Tam qan, BOM

Nümunə qabı: 8%-li perxlorat tur­şulu düz sınaq şüşəsi (laborato­ri­yadan verilir)

Nümunə miqdarı: 250 μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munənin stabilləşdirilməsi məqsə­dilə tam qan və ya BOM-dan 2 mL gö­türülür, üzərinə 4 mL 8%-li perxlorat turşusu əlavə olunaraq 30 san. qa­rışdırılır. Daha sonra nü­munə 5 dəqiqə soyuducuda saxlanılmalı və sentrifuqadan keçirilərək əldə edilən supernatant göndərilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Xəstə ac və istirahət etmiş olmalıdır

İş prinsipi: Spektrometrik, fer­men­tativ

Referens:

Tam qan 0.3-1.0 mg/dL
BOM 0.5-1.7 mg/dL

İstifadəsi: Metabolik asidozun qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Plazmada piruvat səviyyəsi qidalanma, cinsiyyət, yaş, sutkalıq ritm, fiziki aktivlik, menstrual tsikl,  hamiləlik və ətraf mühit faktor­la­rından asılı olaraq dəyişir. Qaraciyər xəstəlikləri, ürək çatışmazlığı, ure­miya, ağır metal zəhərlənməsi, I tip şəkərli diabet, ürək dayanması, hemorragiya, kəskin miokard infarktı, şok, diabetik ketoasidoz, bədxassəli hipertermiya və Reye sindromunda piruvat səviyyəsi artır

PK (PİRUVAT KİNAZA)

Sinonim: PK

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens: 60-220 MU/milyard eritrosit

İstifadəsi: Piruvat kinaza çatış­mazlığı anadangəlmə qeyri-sferositar hemolitik anemiyaya səbəb olur. Həmçinin kəskin miokard infarktı, əzələ xəstəlikləri, Duchenne əzələ distrofiyası və idman da piruvat ki­naza səviyyəsində atrmaya səbəb olur

PLAP (TEMPERATURA DAVAMLI QƏLƏVİ FOSFATAZA (65 oC))

Sinonim: Plasentar Qələvi Fosfa­taza; PLAP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kine­tik

Referens: <1%

İstifadəsi: Qələvi fosfatazanın tem­pe­ratura davamlı, plasentar izoen­zi­midir. Hamiləliyin 12-ci həftəsindən etibarən tapılır. Həmçinin semino­ma­ların 50%-i və süd vəzi və yu­mur­talıq xərçəngli xəstələrin 20 %-ində də plasentar qələvi fosfataza tapıla ilər

PLASENTAL QƏLƏVİ FOSFATAZA (TEMPERATURA DAVAMLI QƏLƏVİ FOSFATAZA (65 oC))

Sinonim: Plasentar Qələvi Fosfa­taza; PLAP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kine­tik

Referens: <1%

İstifadəsi: Qələvi fosfatazanın tem­pe­ratura davamlı, plasentar izoen­zi­midir. Hamiləliyin 12-ci həftəsindən etibarən tapılır. Həmçinin semino­ma­ların 50%-i və süd vəzi və yu­mur­talıq xərçəngli xəstələrin 20 %-ində də plasentar qələvi fosfataza tapıla ilər

PORFİRİNLƏR

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 10 mL

Testin tərkibi: Uroporfirin I, III, koproporfirin I, III və digər porfirin izomerləri

Nümunənin alınma qaydası: Qa­ranlıq və soyuq şəraitdə toplanmalı, işıqdan qorunmaqla soyuq şəraitdə göndərilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Uropofinin I, III 25 mg/gün
Koproporfirin I 25 mg/gün
Koproporfirin III 75 mg/gün
Total porfirinlər 150 mg/gün

İstifadəsi: Porfiriyaların təyinində və tipinin müəyyənləşdirilməsində is­tifadə olunur. Xüsusilə dəri  foto­həssaslığı müşahidə olunan porfiri­yalarda sidik porfirinləri əhə­miy­yət­lidir. HPLC üsulu ilə sidikdəki bütün porfirin növləri və izomerləri kə­miyyətcə təyin oluna bilər. Həmçinin civə zəhərlənməsi, qaraciyər xəs­tə­liyi, kəskin miokard infarktı, he­mo­litik və pernisitoz anemiyalar, alko­qol mənşəli sirroz, idman, Hodgkin xəstəliyi, leykoz, triotoksikoz və vi­tamin çatış­mazlıqları kimi səbəb­lər­dən əmələ gələn qazanılmış por­fi­ri­yalardada sidikdə koproporfirinin səviyyəsi artır. Kəskin porfiriyaların qiymət­ləndirilməsində isə sidikdə ALA və porfobilinogen səviyyəsi is­tifadə olunmalıdır

PORFOBİLİNOGEN

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu və ya 6N HCl üzərinə qaranlıq şəraitdə toplanılmalı və işıqdan qorunaraq göndərilməlidir. Nümunə 24 saat ərzində laboratoriyaya çatdırılmalıdır

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası:  24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Xromatoqrafik, spek­trometrik

Referens: <2 mg/gün

İstifadəsi: Kəskin fasiləli porfiriya və digər kəskin tutmalarla müşahidə olunan porfiriyaların diferensa­siyasında istifadə olunur

PRİDİNOLİN KOLLAGEN CROSSLİNKS

Sinonim: Pyrilinks; Pyrilinks-D

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: 6N HCl üzərinə toplanılmalıdır. Asetat turşusu və bor turşusu üzərinə toplanan sidik nümunələri də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Test işeriği: Pridinolin, Deok­sipri­dinolin

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Pridinolin
Kişi >20 yaş 18-40 nM/mM kreatinin
Qadın 20-50 yaş 20-62 nM/mM kreatinin
Deoksipridinolin
Kişi >20 yaş 5-14 nM/mM kreatinin
Qadın 20-50 yaş 5-22 nM/mM kreatinin

İstifadəsi: Sümük metobolizminin qıy­mətləndirilməsində istifadə olu­nur. Sümük rezorbsiyası üçün spe­sifik göstəricidir. Xüsusilə xəstəliyin aktivliyinin təyini və müalicəsinin müşahidəsində əhəmiyyətlidir. Pri­di­nolin qığırdaq və sümüklərdə, de­ok­sipiridinolin isə sümük və diş to­xu­masında olur. Osteoporoz, birincili hiperparatiroidzm, hipertiroidzm, Pa­get xəstəliyi və sümük metastazları sidikdə pridinolin kollagen çarpaz bağlarında (crosslink) artıma səbəb olur

REDUKSİYA EDİCİ MADDƏ (Nəcis)

Nümunə növü: Təzə nəcis

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1g

İş prinsipi: Kimyəvi

Referens: Neqativ

REDUKSİYA EDİCİ MADDƏ (Sidik)

Nümunə növü:  Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 1mL

İş prinsipi: Kimyəvi

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Sidikdə reduksiya edici maddənin olmasının qiymətlən­di­ril­mə­sində istifadə olunur. Qlükozuriya, hamiləliyin son dövrləri, laktasiya, qalaktozemiya, esensial pentozuriya, əzələ distrofiyası və infantlarda sidikdə reduksiya edici maddə aşkar oluna bilər

QURĞUŞUN

Sinonim: Pb

Nümunə növü:  EDTA-lı və ya he­parinli tam qan, 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik, BOM, saç

Nümunə qabı: Bənövşəyi (EDTA-lı) və ya yaşıl (heparinli) qapaqlı sınaq şüşəsi, gelsiz düz sınaq şüşəsi (BOM) (Heç istifadə olunmamış və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş və distillə və ya ionsuzlaşdırılmış  su ilə yaxalanmış sınaq şüşələrində göndə­rilməlidir)

Nümunə miqdarı:1 mL (serum, si­dik, BOM), 0.5 g saç (ənsədən alınan ümunə məsləhət görülür)

Nümunənin alınma qaydası: 24 sa­atlıq sidik soyuq şəraitdə sax­la­nıl­malı və göndərilməlidir. 6N HCl, ase­tat turşusu və ya bor turşusu üzə­rinə toplanmış sidik nümunələri də qəbul olunur

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

<15 yaş >15 yaş
Tam qan <1020 μg/dL <20 μg/dL
Sidik <8020 μg/L
Saç <520 μg/g saç

İstifadəsi: Qurğuşun zəhərlən­mə­si­nin təyinində istifadə olunur. Qur­ğuşun zəhərlınməsində, anoreksiya, qarın ağrısı, qusma, əsəbilik, apatiya, ensefalopatiya, anemiya və periferik nevropatiyalarda rast gəlinir

QLÜKOZAMİNOQLİKANLAR

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq mühitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı:30 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saat­lıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

<3 ay <40.0 mg/mmol kreatinin
4-6 ay <25.0 mg/mmol kreatinin
7 ay-1 yaş <17.5 mg/mmol kreatinin
2-3 yaş <12.4 mg/mmol kreatinin
4-5 yaş <9.6 mg/mmol kreatinin
6-11 yaş <8.0 mg/mmol kreatinin
12-15 yaş <4.1 mg/mmol kreatinin
>15 yaş <3.4 mg/mmol kreatinin

İstifadəsi: Mukopolisaxaridozların skri­ninqi məqsədilə istifadə olunur

QLÜKOZA-6-FOSFAT DEHİDROGENAZA

Sinonim: G6PD

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens:

<1 yaş 6.5-14.4 U/g Hb
>1 yaş 4.6-13.5 U/g Hb

İstifadəsi: G6PD çatışmazlığı ilə əla­qədar inkişaf edən hemolitik ane­mi­yaların təyinində istifadə olur. Gənc eritrositlərdə G6PD ak­tivliyi yüksək olduğundan he­mo­litik epi­zod­dan sonra çatışmazlığı təyini ək­sər hallarda mümkün olmur

QLÜKOZA (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, Bir­dəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmallı və göndərilməlidir. Bor tur­şusu üzərinə toplanan sidik nümunələri də göndərilə bilər

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildiril­məlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: Si­diyin 5 gündən artıq soyuducuda sax­lanılması

Referens:

Birdəfəlik sidik 1.0-15.0 mg/dL
24 saatlıq sidik 0.5 g/gün

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiy­mətləndirilməsində və şəkərli dia­bet xəstəliyinin müşahidəsində isti­fadə olunur

QLÜKOZA (Maye)

Nümunə növü: BOM, perikardial, peritoneal, plevral və sinovial ma­yelər

Nümunə qabı: Gelsiz düz steril sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Referens:

BOM <12 yaş 60-80 mg/dL
13-15 yaş 50-75 mg/dL
>15 yaş 40-70 mg/dL
Preval Maye <7 gün 40-60 mg/dL
7 gün- 1 ay 50-80 mg/dL
2 ay-15 yaş 60-100 mg/dL
16-60 yaş 70-110 mg/dL
>60 yaş 80-115 mg/dL

İstifadəsi: Normada BOM-da qlüko­za­nın səviyyəsi, həmin vaxt qanda tə­yin olunan qlükoza miqdarının 60-80%-nə bərəbər olur. Bakterial me­nengitlər, mərkəzi sinir sisteminin bədxassəli şişləri, revmatoid me­nen­git və hipoqlikemiya BOM qlükoza miqdarının azalmasına səbəb olur

QLÜKOZA

Sinonim: Aclıq qan şəkəri; AQŞ

Nümunə növü: Serum, florid/ok­sa­latlı plazma

Nümunə qabı: Boz qapaqlı sınaq şüşəsi (florid/oksalatlı plazma), Qır­mızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum)

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası: Qır­mı­zı qapaqlı sınaq şüşəsinə qan alı­nıbsa gecikmədən sentrifuqadan ke­çi­rilərək serumu tez ayrılmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 8 saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: Se­rum ayrılmadan qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsində saxlanılmış qan

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 45-96 mg/dL
Yarımçıq doğulan 20-60 mg/dL
<7 gün 40-60 mg/dL
7 gün-1 ay 50-80 mg/dL
2 ay-15 yaş 60-100 mg/dL
16-60 yaş 70-100 mg/dL
>60 yaş 80-115 mg/dL

İstifadəsi: Karbohidrat metobo­liz­mi­nin qiymətləndirilməsiondə istifadə olunur

QLUKOHEMOGLOBİN

Sinonim: HbA1C; Hemoglobin A1C

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi:Turbidimetrik

Referens: %4.5-5.7

İstifadəsi: Diabetes mellitusun uzun müddətli müşahidəsində istifadə olu­nur. Son 6-8 həftə müddətində qan­dakı ortalama qlükoza konsen­tra­si­yasını göstərir. Eritrositlərin öm­rü­nün qısaldığı qeyri stabil hemo­qlo­binlərin mövcud olması (Hb SS, Hb CC, Hb SC və s.) və digər hemolitik anemiyalar yalnış aşağı nəticələrə səbəb ola bilər. Dəmir çatışmazlığı eritrositlərin ömrünü uzadaraq yalnış yüksək nəticənin əldə edilməsinə səbəb ola bilər

QLOMERULYAR FİLTRASİYA SURƏTİ (KREATİNİN)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 0.6-1.2 mg/dL
Yenidoğulmuş 0.3-1.0 mg/dL
<7 gün 0.3-1.0 mg/dL
7 gün-3 ay 0.2-0.4 mg/dL
4 ay-5 yaş 0.3-0.7 mg/dL
6-12 yaş 0.5-1.0 mg/dL
13-15 yaş 0.5-1.2 mg/dL
>15 yaş Kişi: 0.5-1.4 mg/dL
Qadın: 0.5-1.3 mg/dL

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının qiymətləndirilməsində istifadə olnur. Böyrək xəstəlikləri, şok, bəd xassəli törəmələr, SLE, diabetik nefropatiya, kəskin ürək çatışmazlığı və akro­me­qaliyada serumda kreatininin səviy­yəsi artır, əzələ distrofiyası və dia­betik ketoasidozda isə azalır. Bö­yük­lərdə kreatinin ilə birlikdə MDRD formuluna əsasən hesablanan qlo­merulyar filtrasiya sürəti (GFR) dəyəri də verilir

QEYRİ ÜZVİ FOSFOR (FOSFOR)

Sinonim: PO3; P; Qeyri üzvi fosfor; Fosfat

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunə acqarına alınmalı və serum mümkün qədər tez ayrılmalıdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­mo­liz, lipemiya, sarılıq

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 3.7-8.1
Yeni doğulmuş 5.0-10.0
7 gün 5.0-10.0
7 gün- 1 yaş 4.5-6.7
2-12 yaş 4.5-5.5
13-60 yaş 2.7-4.5
60 yaş 2.3-3.7 (Kişi)
2.8-4.1 (Qadın)

İstifadəsi: Fosfor metobolizminin və Ca-P müvazinətinin qiymətlən­diril­mə­sində istifadə olunur. Osteolitik sümük metastazları, sarkoidoz, süd-qələvi sindromu, vitamin D intok­si­kasiyası, böyrək çatışmazlığı, hipo­pa­ratiroidizm, psevdohipo­paratiroidizm, akromeqaliya, ağciyər emboliyasılak­tik asidoz  və respirator asidoz zamanı serumda fosforun səviyyəsi artır, osteomalyasiya, steatoreya, renal tubulyar asidoz, Qram neqativ bakterial sep­tisemiya, hipokalemiya vitamin D çatışmazlığı, malnutrisiya, ma­labsorbsiya, ağır diarreya, qusma, birin­cili hiperparatiroidizm, hiperkal­semiya, salisilat zəhərlənməsi, respi­rator infeksiyalar, hiperinsulinemiya, respirator alkaloz, osteoblastik sümük metastazları və renal tubulyar defekt­lərdə isə fosforun miqdarı azalır

QEYRİ PROSTATİK TURŞ FOSFATAZA

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Kişi <3.9 U/mL
Qadın <2.9 U/mL

İstifadəsi: Prostatdan kənar toxu­ma­lara aid (qaraciyər, dalaq, eritrositlər, trombositlər və sümük iliyi) turş fosfataza səviyyəsinin qiymətləndi­rilməsində istifadə olunur. Yetkin yaşlı normal kişilərdə ümumi turş fosfataza miqdarının təxminən yarısı prostatdan kənar toxumalardan qaynaqlanır. Qadınlarda isə ümumi turş fosfatazanın böyük hissəsini qaraciyər, eritrosit və trombosit mənşəli turş fosfataza təşkil edir

QASTRİN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Həmçinin sutkalıq ritmi var­dır və 03.00-07.00 saatları ara­sın­da ən aşağı səviyyədə olur. Qast­ro­skopiyadan sonra nümunə alınma­malıdır

İş prinsipi: RIA

Nümunədən imtina səbəbləri: həd­dindən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: 25-125 pg/mL

İstifadəsi: Zollinger-Ellison sind­romu, axlorhidriya və ya pernisitoz ane­miya, çoxsaylı endokirin neo­pla­ziyalar və digər hiperqastri­ne­mi­ya­ların təyinində istifadə olunur

QAN pH

Nümunə növü: Heparinli tam qan

Nümunə qabı: Yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: Ar­te­rial qan alınmalı, anaerob və soyuq şəraitdə təcili laboratoriyaya çatdırıl­malıdır

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: Ge­cik­tirilmiş nümunə

Referens: 7.35-7.45

İstifadəsi: Turşu-qələvi müvazi­nə­ti­nin qiymətləndirilməsi

QAMMA QLUTAMİL TRANSFERAZA

Sinonim: γ-Glutamil transferaza; GGT; Gama GT; Gama glutamil transpeptidaza

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kinetik

Referens:

Göbək ciyəsi qanı 11-194 IU/L
Yarımçıqdoğulan 11-194 IU/L
<7 gün 10-300 IU/L
7 gün-1 ay 7-180 IU/L
2-3 ay 7-100 IU/L
4 ay-15 yaş 7-50 IU/L
>15 yaş 7-60 IU/L (Kişi)
7-40 IU/L (Qadın)

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir, alkaqol və dər­manların qaraciyərə toksiki təsirinin müşahidəsində istifadə olunur. Obst­ruktiv sarılıq, qaraciyərdaxili xoles­taz, pankreatit və qaraciyərdəki me­tastatik karsinomaların təyinində də əhəmiyyətlidir. Serumda QQT-nin sə­viyyəsi, qaraciyər xəstəlikləri za­manı ALP ilə paralel dəyişdiyi halda, sümük xəstəliklərində bu nisbət gözlənilmir

PSEVDOXOLİNESTERAZA

Sinonim: PchE; kolinesteraz II; SchE; Axilkolin axilhidrolaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Kişi 5400-13200 U/L
Qadın 15 yaş 5400-13200 U/L
16-50 yaş 4300-11500 U/L
50 yaş 5400-13200 U/L
Hamilə 3700-9300 U/L

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional testlərindən biridir. Uzanmış anes­teziya sinir qazı və üzvi fosforlu insektisid zəhərlənmələrinin qiymət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Ge­netik psevdo-xolinesteraza variant­ları (anesteziyanın uzanmasına səbəb olur), hepatitlər, sirroz, malnutrisiya, anemiyalar, kəskin infeksiyalar, kəs­kin miokard infarktı, ağciyər emboliyası, əməliyyatdan sonrakı dövr, xroniki böyrək çatışmazlığı, hamiləliyin son dövrləri və serumda albumin konsentrasiyasını azaldan hallarda serumda psevdo-xolines­terazanın miqdarı azalır

PROTEİN ELEKTROFOREZİ (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Elektroforez

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Normada sidiklə çox az miqdarda zülal ifraz olunur, bəzi xəstəliklərdə isə zülal ifrazı artır. Sidiklə ifraz olunan proteinlərin tipi diaqnostika baxımından əhəmiy­yətlidir. Lipoid nefrozda selektiv proteinuriya (albumin), qlomeru­lo­nef­ritlərdə isə qeyri-selektiv pro­teinu­riya müşahidə olunur. Həmçinin Bence-Jones zülalları da beta və qamma bölgələrinə yer dəyişir

PROTEİN ELEKTROFOREZİ

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Elektroforez

Referens: Albumin
Alfa-1: 58.8-69.6 %
Alfa-2: 3.7-13.1%
Beta: 8.9-13.6%
Qamma: 8.4-18.3%

İstifadəsi: Serum protein elektro­forezi iltihab, zülal itkisi, qamma­patiyalar və digər disproteinemiyalar üçün geniş istifadə olunan skrininq testidir

REVMATOİD FAKTOR

Sinonim: RF

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300μL

İş prinsipi: Turbidimetrik

Referens: <20 IU/mL

İstifadəsi: IgG-yə qarşı əmələ gələn anticisimləridir. Revmatoid artrit, birləşdirici toxuma xəstəliyi, Şeqren sindromu, sklerodermiya, derma­tomiozit, SLE kimi autoimmun xəstəliklər, infeksion mononukleoz kimi bəzi virus xəstəlikləri və bəzi kəskin iltihabi xəstəliklərdə serumda RF səviyyəsi artır

RF (REVMATOİD FAKTOR)

Sinonim: RF

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300μL

İş prinsipi: Turbidimetrik

Referens: <20 IU/mL

İstifadəsi: IgG-yə qarşı əmələ gələn anticisimləridir. Revmatoid artrit, birləşdirici toxuma xəstəliyi, Şeqren sindromu, sklerodermiya, derma­tomiozit, SLE kimi autoimmun xəstəliklər, infeksion mononukleoz kimi bəzi virus xəstəlikləri və bəzi kəskin iltihabi xəstəliklərdə serumda RF səviyyəsi artır

SAXAROZA HEMOLİZ TESTİ

Sinonim: Şəkər su testi

Nümunə növü: Xəstədən və eyni qan qrupundan olan sağlam insandan alınmış EDTA-lı tam qan və serum

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şəşəsi

Nümunə miqdarı: 3 mL EDTA-lı tam qan və 3 mL serum

İş prinsipi: Kalitativ (keyfiyyət)

Referens:

Lizis <5% Neqativ
6-10% Şübhəli
>10% Povitiv

İstifadəsi: Paroksizmal nokturnal (gecə) hemoqlobinuriyanın təyinində istifadə olunan skrininq testdir

Se (SELEN)

Sinonim: Se

Nümunə növü:  Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və gön­də­rilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə toplanmış sidik nümunələri də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 1 mL (serum) (daha əvvəl heç istifadə edilməmiş və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş  və distillə və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış  sınaq şüşələrində göndə­rilməlidir, 10 mL (24 saatlıq sidik).

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS-FIAS

Referens:

Serum 46-143 μg/L
24 saatlıq sidik <35 μg/gün

İstifadəsi: Retikuloendotelial neo­plaziyalar və sənayedə çalışanların selen toksikozlarında qanda selen səviyyəsi yüksəlir, mədə-bağırsaq sistemi xərçəngləri, malnutirasiya, total parenteral qidalanma, hami­ləlik, sirroz və hepatitlərdə Se sə­viyyəsi azalır. Se zəhərlənmələrində nəfəs və sidikdə sarımsaq qoxusu, ağızda metallik dad, baş ağrısı, ürək bulanma, qusma, ağciyər ödemi və qan dövranının kollapsı ola bilər

SELEN

Sinonim: Se

Nümunə növü:  Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum), 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və gön­də­rilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə toplanmış sidik nümunələri də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 1 mL (serum) (daha əvvəl heç istifadə edilməmiş və ya nitrat turşusu ilə yuyulmuş  və distillə və ya ionsuzlaşdırılmış su ilə yaxalanmış  sınaq şüşələrində göndə­rilməlidir, 10 mL (24 saatlıq sidik).

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: AAS-FIAS

Referens:

Serum 46-143 μg/L
24 saatlıq sidik <35 μg/gün

İstifadəsi: Retikuloendotelial neo­plaziyalar və sənayedə çalışanların selen toksikozlarında qanda selen səviyyəsi yüksəlir, mədə-bağırsaq sistemi xərçəngləri, malnutirasiya, total parenteral qidalanma, hami­ləlik, sirroz və hepatitlərdə Se sə­viyyəsi azalır. Se zəhərlənmələrində nəfəs və sidikdə sarımsaq qoxusu, ağızda metallik dad, baş ağrısı, ürək bulanma, qusma, ağciyər ödemi və qan dövranının kollapsı ola bilər

SEROTONİN

Sinonim:5-OH triptamin

Nümunə növü: Serum

Nümunə< qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2 mL

Xəstənin hazırlanması: Serotonin tərkilbi qoz, banan, badımcan, po­midor, fındıq, fıstıq, avokado və s. bəzi meyvə və tərəvəzlər son 72 saat ərzində yeyilməməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Serum >15 yaş 50-230 ng/mL

İstifadəsi: Karsinoid şişlərin di­aq­noz və müalicəsinin  müşahidəsində istifadə olunur. Karsinoid sindrom, miqren, şizofreniya, esensial hiper­ten­ziya, Huntington xəstəliyi və Duchenne əzələ distrofiyasında se­rumda serotonin miqdarıartır. Dum­ping sindromu, kəskin bağırsaq obstruksiyası, kistik fibrozis və kəs­kin miokard infarktında da se­rotonin səviyyəsində yüngül yüksəlmə ola bilər. Litium, MAO inhibitorları, me­tildopa, morfin və rezerpin isti­fadəsi serotonin səviyyəsinə tesir edə bilər

SERULOPLAZMİN

Sinonim: Mis oksidaza; Cp

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefolometrik

Referens:

<6 ay  5-18 mg/dL
7-12 ay 33-43 mg/dL
1-3 yaş 26-55 mg/dL
4-5 yaş 27-56 mg/dL
6-12 yaş 20-54 mg/dL
>12 yaş 20-63 mg/dL

İstifadəsi: Mis birləşdirici zülaldır. Wilson xəstəliyinin diaqnos­tikasında və kəskin faza reaktantı kimi istifadə olunur. Hamiləlik, esterogen və oral kontraseptiv istifadəsi, iltihab, toxu­ma nekrozu, osteosarkomalar, biliar sirroz və travmalarda serumda seru­loplazminin səviyyəsi artır, Wilson xəs­təliyi, Menkes kinky hair sind­ro­mu və qastroenteropatiyalarda azalır

SERUM GLUTAMAT OKSALOASETAT TRANSMİNAZA (ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: AST; SGOT; Serum glu­tamik oksaloasetik transminaz

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Sperktrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 25-75 IU/L
7 yaş-1yaş 15-60 IU/L
2-12 yaş 15-50 IU/L
13-15 yaş 10-45 IU/L
16-60 yaş 10-42 IU/L
>60 yaş 12-50 IU/L

İstifadəsi: Orqanizmin bütün toxu­ma­larında olsa da, qaraciyər, ürək və sklet əzələsində daha çox toplanır. Hər hansı bir səbəbdən qaraciyər hü­cey­rəsinin zədələnməsi və ya dağıl­ması, xolestatik və obstruktiv sarılıq, xroniki hepatilər, infeksion monu­nukleoz, ürək və ya sklet əzələsinin nek­roz və ya travması,  həmçinin iltihabi xəstəlikləri, kəskin miokard infaktı, ağır idman, ürək çatış­maz­lı­ğı, ağır dərəcəli yanıqlar, hipoti­ro­idizm, bağırsaq obstruksiyaları, bəd­xassəli hipertermiya və talasemiya ma­jor zamanı serumda  AST səviy­yəsi artır

SERUM GLUTAMAT PİRUVAT TRANSAMİNAZA (ALANİN AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: ALT, Serum glutamik piruvat transaminaza, SGPT

Nümunə qabı:  qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μl

İş prinsipi: spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: he­moliz

Referens:

göbək ciyəsindən alınmış qanda 10-90 u/l
<7 gün 10-90 u/l
7 gün-1 yaş 10-80 u/l
1-60 yaş 10-60 u/l
>60 yaş 10-70 u/l

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir. Qaraciyər xəs­tə­likləri, öd yolları obstruksiyası, əzələ zədələnmələri, əzələ distrofiyaları, kəskin pankreatit, kəskin ürək ça­tışmazlığı, böyrək çatışmazlığı və hepatatoksik preparatlar  ALT-nin miq­­darında artmaya səbəb olur

SİDEROFİLİN (TRANSFERRİN)

Sinonim: Siderofilin; Tf

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum), 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

Serum <6 ay 130-275 mg/dL
>6 ay 200-360 mg/dL

İstifadəsi: Plazmada dəmir trans­portunu təmin edən major zülaldır. Də­mir çatışmazlığı anemiyası, hami­ləlik, esterogen istifadəsi və hər növ kəskin iltihabi hallarda serum trans­ferrin səviyyəsi artır, irsi atrans­fer­rinemiya, xroniki iltihabi xəstəliklər, bədxassəli törəmələr, hepatosellular xəstəliklər, malnutirasiya və nefrotik sindromda isə transferrinin səviyyəsi azalır

SİANİD

Sinonim: Cn

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <0.2 mg/L

İstifadəsi: Sianidin bu maddə ilə işləyən şəxslərə təsirinin təyinində istifadə olunur

Sink (Eritrosit daxili)

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2 mL

İş prinsipi: AAS

Referens: 1000-2000 μg/dL

İstifadəsi: Qandakı ümumi sinkin 75-88 %-i eritrositlərin daxilində yer­ləşir. Xüsusilə oraq hüceyrəli anemiyada eritrosit daxili sinkin səviyyəsi azalır

SGPT (ALANİN AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: ALT, Serum glutamik piruvat transaminaza, SGPT

Nümunə qabı:  qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μl

İş prinsipi: spektrofotometrik, kinetik

Nümunədən imtina səbəbləri: he­moliz

Referens:

göbək ciyəsindən alınmış qanda 10-90 u/l
<7 gün 10-90 u/l
7 gün-1 yaş 10-80 u/l
1-60 yaş 10-60 u/l
>60 yaş 10-70 u/l

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional test­lərindən biridir. Qaraciyər xəs­tə­likləri, öd yolları obstruksiyası, əzələ zədələnmələri, əzələ distrofiyaları, kəskin pankreatit, kəskin ürək ça­tışmazlığı, böyrək çatışmazlığı və hepatatoksik preparatlar  ALT-nin miq­­darında artmaya səbəb olur

SGOT (ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZA)

Sinonim: AST; SGOT; Serum glu­tamik oksaloasetik transminaz

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Sperktrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 25-75 IU/L
7 yaş-1yaş 15-60 IU/L
2-12 yaş 15-50 IU/L
13-15 yaş 10-45 IU/L
16-60 yaş 10-42 IU/L
>60 yaş 12-50 IU/L

İstifadəsi: Orqanizmin bütün toxu­ma­larında olsa da, qaraciyər, ürək və sklet əzələsində daha çox toplanır. Hər hansı bir səbəbdən qaraciyər hü­cey­rəsinin zədələnməsi və ya dağıl­ması, xolestatik və obstruktiv sarılıq, xroniki hepatilər, infeksion monu­nukleoz, ürək və ya sklet əzələsinin nek­roz və ya travması,  həmçinin iltihabi xəstəlikləri, kəskin miokard infaktı, ağır idman, ürək çatış­maz­lı­ğı, ağır dərəcəli yanıqlar, hipoti­ro­idizm, bağırsaq obstruksiyaları, bəd­xassəli hipertermiya və talasemiya ma­jor zamanı serumda  AST səviy­yəsi artır

SİDİK TURŞUSU

Sinonim: Urat; UA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Referens:

1 həftə-5 yaş
6-12 yaş
13-15 yaş
Kişi Qadın
16-50 yaş 3.0-7.2 mg/dL 2.6-6.0 mg/dL
51-60 yaş 3.5-7.2mg/dL 2.6-6.3 mg/dL
>60 yaş 3.5-7.5mg/dL 2.6-6.5 mg/dL

İstifadəsi: Podaqra və digər purin mübadiləsi pozğunluqlarının diaqnoz və müalicəsinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Podaqra, böyrək çatış­mazlığı, leykoz, multiple myeloma, po­lisitemia, limfoma, hamiləlik tok­semiyası, psoriaz, polikistik böyrək xəstəliyi, purinlə zəngin qidalanma (qaraciyər, böyrək və s.)ağır idman­dan sonra qanda sidik turşusumiqdarı yüksəldiyi halda, Wilson xəstəliyi, Fanconi sindromu, ksanturiya və purinlə məhdud qidalanma zamanı  isə bu göstəricinin qanda səviyyəsi azalır

SİDİK TURŞUSU (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ (enzimatik)

Referens: 0.25-0.75 mg/gün

İstifadəsi: Böyrək daşı olan xəstə­lərin qiymətləndirilməsi və müşahi­dəsində istifadə olunur. Sidiklə ifraz olunan sidik turşusunun miqdarının artması adətən artmış plazma UA səviyyəsi ilə bərabərdir

sTfR (HƏLLOLAN TRANSFERRİN RESEPTORU)

Sinonim: sTfR

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 0.83-1.76 mg/L

İstifadəsi: Dəmir səviyyəsinin qiy­mət­ləndirilməsində dəmir, dəmir bir­ləşdirmə qabiliyyəti və ferritin testi ilə birlikdə istifadə olunur. Xüsusilə sümük iliyi biopsiyası mümkün ol­mayan xəstələrdə dəmir miqdarının qiymətləndirilməsində sTfR səviy­yə­si əhəmiyyətlidir

STERKOBİLİNOGEN (NƏCİSDƏ STERKOBİLİNOGEN)

Nümunə növü: Nəcis

Nümunə qabı: Təmiz ağzı qapaqlı qab

İş prinsipi: Kimyəvi

İstifadəsi: Ödün 12 barmaq bağır­sağa gəlməsinə mane olan obs­t­ruksiyaların qiymərləndirilməsində, xüsusilə də biliar atreziya ehti­malının tədqiqində istifadə olunur

SPERMA YUMA (SPERMA HAZIRLAMA)

Sinonim: Sperma yuma; Sil select; swim up

Nümunə növü: Təzə eakuylat  (nü­munə laboratoriyaya verilməlidir)

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı qab

Nümunə miqdarı: Hamısı

İş prinsipi: Sil-select və ya swim up

İstifadəsi: Uşaqlıqdaxili mayalan­dır­ma üçün keyfiyyətli spermata­zoidlərin ayrılma prosesidir

SPERMA HAZIRLAMA

Sinonim: Sperma yuma; Sil select; swim up

Nümunə növü: Təzə eakuylat  (nü­munə laboratoriyaya verilməlidir)

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı qab

Nümunə miqdarı: Hamısı

İş prinsipi: Sil-select və ya swim up

İstifadəsi: Uşaqlıqdaxili mayalan­dır­ma üçün keyfiyyətli spermata­zoidlərin ayrılma prosesidir

SOMATOMEDİN C

Sinonim: IGF-14 İnsulin-like gro­wth faktor; Growth faktor 1; GF-1

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Growth hor­monun əksinə gün ərzində və yeməklərdən sonra somatomedin C səviyyəsi sabit olur

İş prinsipi: IRMA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens:

<3 yaş 50-143 ng/mL
4-5 yaş 51-218 ng/mL
6-12 yaş 106-250 ng/mL
13-15 yaş 140-496 ng/mL
16-20 yaş 150-562 ng/mL
21-25 yaş 84-376 ng/mL
26-30 yaş 90-271 ng/mL
31-35 yaş 90-226 ng/mL
36-50 yaş 90-210 ng/mL
>50 yaş 70-197 ng/mL

İstifadəsi: GH sekresiyasını və təsi­rini təqib etmək üçün istifadə olunur. IGFBP3 ilə birlikdə istifadə olun­duqda klinik həssaslıq və spesifikliyi GH funksiya testlərindən daha yüksək olur. IGF-1 akromeqaliyada yüksək, GH çatışmazlığı, anoreksiya nervosa və malnutrisiyası olan şəxs­lərdə isə aşağı olur. Qidalanma və­ziyyətinin qiymətləndirilməsində prealbumin, RBP və ya transfer­rin­dən daha həssas olması Soma­to­medin C-nin başqa bir xüsusiy­yətidir

SİTRAT TURŞUSU

Sinonim: Sitrat

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fermentativ (enzimatik)

Referens:

>15 yaş Kişi 116-931 mg/gün
Qadın 252-1164 mg/gün

İstifadəsi: Kalsium tərkibli böyrək daşı olan xəstələrin və böyrək bo­ru­cuqları asidozunun (renal tubulyar asidoz) diaqnoz və müşahi­dəsində istifadə olunur. Sidikdəki sitrat kris­tal əmələ gəlməsini inhibisiya edərək xüsusilə kalsium tərkibli böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını alır

SİTRAT (SİTRAT TURŞUSU)

Sinonim: Sitrat

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fermentativ (enzimatik)

Referens:

>15 yaş Kişi 116-931 mg/gün
Qadın 252-1164 mg/gün

İstifadəsi: Kalsium tərkibli böyrək daşı olan xəstələrin və böyrək bo­ru­cuqları asidozunun (renal tubulyar asidoz) diaqnoz və müşahi­dəsində istifadə olunur. Sidikdəki sitrat kris­tal əmələ gəlməsini inhibisiya edərək xüsusilə kalsium tərkibli böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını alır

SİSTATİN C

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İşləmə zamanı: Hər gün

Nəticə vermə zamanı: 2 saat

İş prinsipi: Nefolometrik

Referens:

Kişi 0.57-0.96 mg/L
Qadın 0.50-0.96 mg/L

İstifadəsi: Böyrək çatışmazlıqlarının təyini və təqibində istifadə olunur. Sabit endogen sekresiya sürəti olub, qlomerulalardan sərbəst süzülür və böyrək borucuqlarından reabsorbsiya edilmir. Bu xüsusiyyətlərindən do­layı qlomerulyar filtirasiya surətinin (GFR) qiymətləndirilməsində sistatin C səviyyəsi əlverişli göstəricidir. GFR azaldıqda serumda sistatin C səviyyəsi artır. Əzələ kütləsi, pəhriz və kəskin iltihabi proseslərin təsirinə məruz qalmadığı üçün, böyrək funksiyalarının qiymətlən­diril­mə­sin­də kreatinin və digər markerlərlə müqayisədə daha üstündür

SİNK (Sidik)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir. 6N HCl, asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidik nümunələri də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: AAS

Referens:

Birdəfəlik sidik 180-850 μg/L
24 saatlıq sidik 290-800 μg/gün

İstifadəsi: Serumda sink səviy­yə­sinin normadan kənaraçıxma hal­la­rının araşdırılması üçün istifadə olu­nur. Hiperparatiroidizm, alkoqolizm, oraq hüceyrəli anemiya, virus hepa­titləri, qaraciyər sirrozu,  total paren­teral qidalanma və cərrahi əməliy­yatdan sonra sidiklə ifraz olunan sinkin miqdarı artır, hipoqonodal cırtdanboyluq (dwarfizm) zamanı sidiklə ifraz olunan sinkin miqdarı azalır

SİNK (Saç)

Nümunə növü: Saç (ənsədən alınması məsləhət görülür)

Nümunə miqdarı: 1 g

Xəstənin hazırlanması: Boyadılmış və ya dəyişdirilmiş tüklərdə sinkin səviyyəsi yüksək ola bilər

İş prinsipi: AAS

Referens: 100-280  μq/q saç

İstifadəsi: Sink çatışmazlığının qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Diabetes mellitus, celiac sprue və zülal malnutirasiyasında saçdakı sink səviyyəsi azalır

SİNK

Sinonim: Zn

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

Nümunənin alınma qaydası: Serum 45 dəqiqə ərzində ayrılmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Nümunə alınması üçün 10 saatlıq səhər aclığı lazımdır. Qanda Zn səviyyəsinin günlük ritmi var. Səhər saat 09.00 və axşam saat 18.00 pik səviyyəyə çatır. Yeməkdən sonra isə Zn səviyyəsi azalır

İş prinsipi: AAS

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<1 ay 50-125 μg/dL
1 ay-15 yaş 60-135 μg/dL
>15 yaş 70-150 μg/dL

İstifadəsi: Zn yaranın sağalması, immun funksiyalar, və dölün inkişafı üçün lazım olan elemetdir. Osteosar­koma, koronar ürək xəstəlikləri, ate­roskleroz və anemiyalarda se­rumda Zn səviyyəsi aşağı, acroder­matitis enteropatika, ağciyər vərəmi, mədə-bağırsaq sistemi xəstə­likləri, talasemiya major kəskin miokard infa­ktı, hepatosellular xəstəliklər, kəskin infeksiyalar, leykoz, linfoma və hamiləlikdə isə serumda Zn sə­viyyəsi yüksək olur. Zn azlığında dadbilmə və yaranın sağalması po­zulur, dəri zədələri, allopsiya, ane­miya, hepatosple­nomeqaliya, abdo­mi­nal ağrı, diarreya və hipoalbu­minemiya ola bilər

SİL SELECT (SPERMA HAZIRLAMA)

Sinonim: Sperma yuma; Sil select; swim up

Nümunə növü: Təzə eakuylat  (nü­munə laboratoriyaya verilməlidir)

Nümunə qabı: Təmiz, ağzı qapaqlı qab

Nümunə miqdarı: Hamısı

İş prinsipi: Sil-select və ya swim up

İstifadəsi: Uşaqlıqdaxili mayalan­dır­ma üçün keyfiyyətli spermata­zoidlərin ayrılma prosesidir

STREPTOLİZİN O ANTİCİSİMİ (ANTİSTREPTOLİZİN O)

Sinonim: ASO; Streptolizin O an­ticisimi

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Türbidimetrik

Referens: <200 IU/mL

İstifadəsi: Streptococcus pyogenes-ə məxsus streptolizin O-ya qarşı əmələ gələn anticisimlərdir. A qrup beta-hemolitik streptokok infeksiyalarının diaqnostika və müşahidəsində istifa­də olunur

SULFAT

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxla­nılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidik miqdarı bilirilməlidir

İş prinsipi:Spektrofotometrik

İstifadəsi: Sidikdəki sulfat miqdarı qida ilə zülal qəbulunun (xüsusilə ət, balıq, toyuq) göstəricisidir. Bu ba­xımdan heyvani zülalların qida ilə qəbulunun qiymətləndirilməsində is­ti­fadə olunur. Həmçinin böyrək daşı olan xəstələrdə də sidiklə ifraz olunan sulfat miqdarı artır

SÜD TURŞUSU

Sinonim: Laktat; L-laktat

Nümunə növü: Oksalatlı və ya heparinli plazma

Nümunə qabı: Boz qapaqlı sınaq şüşəsi( oksalatlı), yaşıl qapaqlı sınaq şüşəsi (heparinli)

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası: Nü­munə alındıqdan sonra plazma he­molizə uğramadan dərhal ayrılmalı və soyuq şəratidə göndərilməlidir

Xəstənin hazırlanması: Xəstə ən azı 30 dəqiqə istirahət etmiş ol­malıdır

İş prinsipi: Fermentativ, kolori­metrik

İş prinsipi: Fermentativ, kolori­metrik

İstifadəsi: Metabolik asidoz, dehid­ra­tasiya və diabetik asidozun qiy­mətləndirilməsində istifadə olnur. İdman hərəkətləri, hipervin­tiliyasiya və qan alarkən turnanın uzun müddət qalması süd turşusunun səviyyəsini artırır

SÜD TURŞUSU (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Boz qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200μL

İş prinsipi: Fermentativ, kolo­ri­metrik

Referens:

Yenidoğulmuş 10-60 mg/dL
<7 gün 10-40 mg/dL
7 gün-1 ay 10-25 mg/dL
>1 ay 10-22 mg/dL

İstifadəsi: Mərkəzi sinir sistemi xəs­təliklərinin qiymətləndirilməsi məq­sə­dilə bakterial və virus mənşəli me­nengitlərin differen­siasiyasında isti­fadə olunur. Virus menengitlərində BOM-da süd turşusunun səviyyəsi 35 mg/dL-dən  az, bakterial menen­gitlərdə isə 35 mg/dL-dən  yüksək olur. Serebral qan dövranı və ya ok­si­genlə təchizatın azalması, intrak­ra­nial təzyiqin artması, travma, iflic, intrakranial hemorragiya, dağınıq skleroz, birincili və ya metastatik MSS şişləri, hipokapniya zamanı və bakterial (o cümlədən vərəm) me­nen­gitlərdə BOM-da süd turşusunun səviyyəsi artır

TAF (TOTAL TURŞU FOSFATAZA)

Sinonim: TAF; TAP

Nümunə növü: Serum (1 mL seruma 20 mL 10%-li asetat turşusu əlavə edilərək nümunə asidifikasiya edildikdən sonra göndərilməlidir)

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<1 yaş 1.50-13.00 U/L 1.00-11.00 U/L
2-5 yaş 0.75-10.00 U/L 0.75-8.50 U/L
>5 yaş 0.50-6.50 U/L 0.50-5.50 U/L

İstifadəsi: Prostat xəstəliklərinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Prostatdan başqa bəzi toxu­ma­larda da (qaraciyər, dalaq, eritro­sit­lər, trombositlər və sümük iliyi) turş fosfatazaya rast gəlinir. Bu orqan­lardakı bəzi xəstəliklərin də total turş fosfataza səviyyəsində yüksəlməyə səbəb ola biləcəyini unutmaq olmaz

TAP (TOTAL TURŞU FOSFATAZA)

Sinonim: TAF; TAP

Nümunə növü: Serum (1 mL seruma 20 mL 10%-li asetat turşusu əlavə edilərək nümunə asidifikasiya edildikdən sonra göndərilməlidir)

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<1 yaş 1.50-13.00 U/L 1.00-11.00 U/L
2-5 yaş 0.75-10.00 U/L 0.75-8.50 U/L
>5 yaş 0.50-6.50 U/L 0.50-5.50 U/L

İstifadəsi: Prostat xəstəliklərinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Prostatdan başqa bəzi toxu­ma­larda da (qaraciyər, dalaq, eritro­sit­lər, trombositlər və sümük iliyi) turş fosfatazaya rast gəlinir. Bu orqan­lardakı bəzi xəstəliklərin də total turş fosfataza səviyyəsində yüksəlməyə səbəb ola biləcəyini unutmaq olmaz

TCA (TRİXLOROASETAT TURŞUSU)

Sinonim: TCA

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <50 μmol/L

İstifadəsi: Trixloretilen ilə işləyən şəxslərin bu maddənin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

TCE (TRİXLOROETANOL)

Sinonim: TCE

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <30 mg/L

İstifadəsi: Trixloretilen ilə işləyən şəxslərin bu maddənin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

TEMPERATURA DAVAMLI QƏLƏVİ FOSFATAZA (56 oC)

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kine­tik

Referens: 25-35%

İstifadəsi: Qələvi fosfataza yüksək­liklərinin səbəbinin axtarılmasında istifadə olunur. Klinikada ən əhə­miyyətli istifadə sahəsi sümük və qa­raciyər mənşəli ALP-nin bir-birindən ayrılmasıdır.  Bunun üçün tempe­ra­turla inaktivasiya istifadə oluna bilər. 56oC-də 16 dəqiqədə sümük mənşəli ALP-nin 90-100 %-i inaktivasiya olunur

TOTAL PROTEİN (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: BOM-un hemorragik olması

Referens:

Yenidoğulmuş 15-130 mg/dL
<7 gün 20-120 mg/dL
7 gün-1 ay 20-80 mg/dL
>1 ay 15-45 mg/dL

İstifadəsi: MSS xəstəliklərinin qiy­mət­ləmndirilməsində istifadə olunur. Menengit və ensefalomielit kimi qan-beyin baryerinin pozulduğu hal­larda BOM-da total protein səviyyəsi artır

TOTAL PROTEİN

Sinonim: TP, ümumi zülal

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası: Turnanın uzun müddət qalması ilə əlaqədar meydana çıxan venoz staz nəticəsində və ayaq üstə dayanarkən serumda total protein səviyyəsi yüksəlir. Hamiləliyin son trimesteri və uzunmüddətli yataq istirahəti isə total protein səviyyəsinin azalmasına səbəb olur

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Göbək ciyəsi 4.8-8.0 g/dL
Yenidoğulan 3.6-6.0 g/dL
<7 gün 4.6-7.0 g/dL
7 gün-3 ay 4.4-7.6 g/dL
4-6 ay 4.4-7.0 g/dL
7-12 ay 5.1-7.3 g/dL
1-3 yaş 5.1-7.5 g/dL
4-15 yaş 6.0-8.0 g/dL
16-60 yaş 6.2-8.3 g/dL
>60 yaş 6.0-8.1 g/dL

İstifadəsi: Qidalanmanın qiymətlən­diril­məsində, böyrək və qaraciyər xəs­təliklərinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Hiperimmunqlo­buline­miya, poliklonal və ya monoklonal qammopatiyalar və hədsiz dehid­ra­ta­siya zamanı serumda protein səviy­yəsi artır, protein itkisi olan qastro­enteropatiyalar, yanıqlar, nefrotik sindrom, xroniki qaraciyər xəstə­likləri, malabsorbsiya, malnutirasiya və aqammaqlo­bulinemiyalarda isə protein səviyyəsi azalır

TOTAL KREATİN KİNAZA (KREATİN KİNAZA)

Sinonim: CK; Total kreatin kinaza; CPK; Kreatin fosfokinaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<7 gün 22-500 IU/L
7 gün-1ay 22-240 IU/L
<1 ay 22-220 IU/L

İstifadəsi: Skelet və ürək əzələsində degenrasiyaya səbəb olan halların qiymətləndirilməsidə istifadə olunur. KMİ, proqressiv əzələ distrofiyaları, polimiozit, yanıqlar, travma, ağır id­man, status epileptikus, əməliyyat­dan sonrakı dövr, yayılmış beyin infarktı, hamiləliyin son dövrləri və doğuş, bədxassəli hipertermiya, İM infeksiyalar, qıcolmalar və ürəyin de­fibriliyasiyasından sonra CK sə­viyyəsi artır

TOTAL HEGSOZAMİNİDAZA (N-ASETİL-QLUKOZAMİNİDAZA)

Sinonim: NAG; Total heksoza­mi­nidaza; β-N-asetil- heksozaminidaza

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 1.5-6.1 U/L

İstifadəsi: Böyrək xəstəliklərinin diaqnostikasında istifadə olunur. Böy­rək zədələnməsi olan hallarda si­dikdə NAG səviyyəsi artır. Nefro­toksik dər­manlarla əlaqədar olaraq əmələ gələn böyrək zədələn­mə­lə­rin­də sidikdə NAG səviyyəsi, serum­dakı kreatinin səviyyəsindən daha tez yüksəlir. Böyrək transplan­ta­si­yaların­dan sonra orqan rəddinin er­kən diaqnozunda da NAG çox dəyərlidir

TnT (TROPONİN T)

Sinonim: FnT; TropT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: <0.04 ng/mL

İstifadəsi: Kəskin miokard in­fark­tının təyinində istifadə olunur. Həs­saslığı troponin I-ə nisbətən daha yüksəkdir. Kəskin miokard infark­tından 2-6 saat sonra yüksəlir və 24 saata pik səviyyəyə  çatır. Yüksəlmə 6 gün davam edə bilər. Sonra təx­minən 20 gün ərzində yüksək qalır. Kəskin miokard infarktı, qeyri stabil angina, PTCA və miokardit troponin T səviyyəsində yüksəlmyə səbəb ola bilər

Tnl (TROPONİN I)

Sinonim: FnI; TropI

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

İş prinsipi: MEIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həddən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: <0.4 ng/mL

İstifadəsi: Kəskin miokard infarktının təyinində istifadə olunur. Kəskin miokard infarktından 2-6 saat sonra kardiak troponin I yüksəlir və 15-20 saat sonra pik səviyyəyə çatır. Digər kardiak markerlərin (CK-MB, mioqlobin və s.) əksinə, günlərlə (təqribən 7 gün) yüksək qaır. Kəskin ürək çatışmazlığı, ürək travması, qeyri stabil angina və ürək əməliyyatından sonra da troponin I yüksələ bilər. Kəskin miokard infarktının diaqnozu üçün bir dəfə təyin etmək yetərsizdir, müayinə ardıcıl bir neçə dəfə təkrarlanmalıdır

TİMOTAKSİN (BETA-2 MİKROGLOBULİN)

Sinonim: β2M; Timotaksin

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: 0.6-3.8 mg/L

İstifadəsi: İltihab, autoimmun xəs­tlə­­liklər, limfa vəzilərinin bədxassəli şişləri (Məs. multiple myleoma) və vi­rus infeksiyalarında serumda β2M səviyyəsi arta bilər. Xüsusilə, mul­tiple myelomada proqnostik əhə­miy­yətə malikdir. 4 mg/L-dən yüksək nəticələr mənfi proqnozu bildirir. Həmçinin tubulyar funksiya poz­ğunluğu olan xəstələrdə serumda β2M miqdarı azalır, sidikdə β2M miq­darı yüksək olur

TIBC (DƏMİR BİRLƏŞDİRMƏ QABİLİYYƏTİ)

Sinonim: TIBC; Total iron binding capacity

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin  10 saatlıq aclıqdan sonra alınması məsləhət görülür

İş prinsipi: Kolorimetrik

Nümunədən imtina səbəbləri: Hemoliz

Referens:

<1 yaş 100-400 μg/dL
>1 yaş 250-450 μg/dL

İstifadəsi: Serumda dəmir miqda­rının qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Hipoxrom anemiyalar, kəs­kin hepatitlər və hamiləliyin son həftələrində TIBC artır, dəmir çatış­mazlığı ilə əlaqədar olmayan ane­miyalar, xroniki infeksiyalar, bəd­xassəli törəmələr, sirroz, hemo­xromatoz, böyrək xəstəlikləri və tala­semiyalarda isə bu göstərici azalır

TG (TRİQLİSERİD)

Sinonim: TG

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 12  saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<5 yaş 30-100 mg/dL 35-110 mg/dL
6-15 yaş 30-125 mg/dL 35-130 mg/dL
16-50 yaş 50-150 mg/dL 50-150 mg/dL
>50 yaş 55-150 mg/dL 55-150 mg/dL

İstifadəsi: Hiperlipidemiyanın qiy­mət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Böyüklərdə 150 mg/dL-dən aşağı nor­mal, 150-199 mg/dL sərhəddə yüksək, 200-499 mg/dL yüksək və 499 mg/dL-dən yuxarı isə çox yüksək qiymətləndirilir

TF (TRANSFERRİN)

Sinonim: Siderofilin; Tf

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum), 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

Serum <6 ay 130-275 mg/dL
>6 ay 200-360 mg/dL

İstifadəsi: Plazmada dəmir trans­portunu təmin edən major zülaldır. Də­mir çatışmazlığı anemiyası, hami­ləlik, esterogen istifadəsi və hər növ kəskin iltihabi hallarda serum trans­ferrin səviyyəsi artır, irsi atrans­fer­rinemiya, xroniki iltihabi xəstəliklər, bədxassəli törəmələr, hepatosellular xəstəliklər, malnutirasiya və nefrotik sindromda isə transferrinin səviyyəsi azalır

TEMPERATURA DAVAMLI QƏLƏVİ FOSFATAZA (65 oC)

Sinonim: Plasentar Qələvi Fosfa­taza; PLAP

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, kine­tik

Referens: <1%

İstifadəsi: Qələvi fosfatazanın tem­pe­ratura davamlı, plasentar izoen­zi­midir. Hamiləliyin 12-ci həftəsindən etibarən tapılır. Həmçinin semino­ma­ların 50%-i və süd vəzi və yu­mur­talıq xərçəngli xəstələrin 20 %-ində də plasentar qələvi fosfataza tapıla ilər

TOTAL PROTEİN (Sidik)

Sinonim: Hər gün

Nümunə növü: 1 mL

Nümunə miqdarı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <0.14 g/L

İstifadəsi: Böyrək funksiyalarının müşahidəsində istifadə olunur. Qlo­merulyar və tubulyar zədələnmələr və hədsiz sintezlə əlaqəli (məs. qam­mopatiyalar) proteinuriya baş verə bilər. Nefrotik sindrom, diabetik nef­ropatiya, multiple myeloma, mo­noklonal qammopatiyalar, böyrək bo­rucuqlarının funksional pozğun­luqları və sidik yolları infeksiyaları, həmçinin bədxassəli törəmələr si­dik­lə ifraz olunan total protein miqda­rının artmasına səbəb olur. Bundan başqa, idman hərəkətləri, hərarət və hamiləlik müvəqqəti, menstrual qanaxma, prostat mayeləri, eakulyat və qələvi xassəli sidik yalançı yüksək nəticələrə səbəb ola bilər

TOTAL TURŞU FOSFATAZA

Sinonim: TAF; TAP

Nümunə növü: Serum (1 mL seruma 20 mL 10%-li asetat turşusu əlavə edilərək nümunə asidifikasiya edildikdən sonra göndərilməlidir)

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<1 yaş 1.50-13.00 U/L 1.00-11.00 U/L
2-5 yaş 0.75-10.00 U/L 0.75-8.50 U/L
>5 yaş 0.50-6.50 U/L 0.50-5.50 U/L

İstifadəsi: Prostat xəstəliklərinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Prostatdan başqa bəzi toxu­ma­larda da (qaraciyər, dalaq, eritro­sit­lər, trombositlər və sümük iliyi) turş fosfatazaya rast gəlinir. Bu orqan­lardakı bəzi xəstəliklərin də total turş fosfataza səviyyəsində yüksəlməyə səbəb ola biləcəyini unutmaq olmaz

TOTAL XOLESTEROL (XOLESTEROL (Total))

Sinonim: Total xolesterol

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

Xəstənin hazırlanması: Payız və qış aylarında serumda ümumi xolesto­rolun səviyyəsi daha yüksək olur. Həmçinin qan alma vəziyyəti, ən son qəbul edilən qida, emosioanal stress və menstural sikl də ümumi xoles­terol miqdarına təsir edir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ.

Referens:

Göbək ciyəsi qanı kanı 45-100 mg/dL
<3 ay 50-135 mg/dL
4-6 ay 60-145 mg/dL
7-12 ay 60-160 mg/dL
1-5 yaş 70-175 mg/dL
6-15 yaş 110-200 mg/dL
16-50 yaş 125-200 mg/dL
51-60 yaş 135-200 mg/dL
>60 yaş 140-200 mg/dL

İstifadəsi: Hipolipidemiya və hiper­lipidemiyanın diaqnozunda isti­fadə olu­nur. Xolesterol səviyyəsinin bö­yük­lərdə 200 mg/dL, uşaqlarda isə 170 mg/dL-dən az olmalıdır. Bö­yük­lərdə 200-239 mg/dL “sərhədə yaxın yüksək”, >239 mg/dL isə “yüksək” kimi qiymətləndirilməlidir. Boy və çəki ölçülərinin də verilməsi lazım gəldikdə, bədən kütlə indeksi (body mass index) hesablanılaraq verilir.

TP (TOTAL PROTEİN)

Sinonim: TP, ümumi zülal

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

Nümunənin alınma qaydası: Turnanın uzun müddət qalması ilə əlaqədar meydana çıxan venoz staz nəticəsində və ayaq üstə dayanarkən serumda total protein səviyyəsi yüksəlir. Hamiləliyin son trimesteri və uzunmüddətli yataq istirahəti isə total protein səviyyəsinin azalmasına səbəb olur

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Göbək ciyəsi 4.8-8.0 g/dL
Yenidoğulan 3.6-6.0 g/dL
<7 gün 4.6-7.0 g/dL
7 gün-3 ay 4.4-7.6 g/dL
4-6 ay 4.4-7.0 g/dL
7-12 ay 5.1-7.3 g/dL
1-3 yaş 5.1-7.5 g/dL
4-15 yaş 6.0-8.0 g/dL
16-60 yaş 6.2-8.3 g/dL
>60 yaş 6.0-8.1 g/dL

İstifadəsi: Qidalanmanın qiymətlən­diril­məsində, böyrək və qaraciyər xəs­təliklərinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Hiperimmunqlo­buline­miya, poliklonal və ya monoklonal qammopatiyalar və hədsiz dehid­ra­ta­siya zamanı serumda protein səviy­yəsi artır, protein itkisi olan qastro­enteropatiyalar, yanıqlar, nefrotik sindrom, xroniki qaraciyər xəstə­likləri, malabsorbsiya, malnutirasiya və aqammaqlo­bulinemiyalarda isə protein səviyyəsi azalır

TRANSFERRİN

Sinonim: Siderofilin; Tf

Nümunə növü: Serum, 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi (serum), 24 saatlıq sidik soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 300 μL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens:

Serum <6 ay 130-275 mg/dL
>6 ay 200-360 mg/dL

İstifadəsi: Plazmada dəmir trans­portunu təmin edən major zülaldır. Də­mir çatışmazlığı anemiyası, hami­ləlik, esterogen istifadəsi və hər növ kəskin iltihabi hallarda serum trans­ferrin səviyyəsi artır, irsi atrans­fer­rinemiya, xroniki iltihabi xəstəliklər, bədxassəli törəmələr, hepatosellular xəstəliklər, malnutirasiya və nefrotik sindromda isə transferrinin səviyyəsi azalır

TRANSHYRETIN (PREALBUMİN)

Sinonim: Transthyretin; PA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 300 μL

İş prinsipi: Nefelometrik

Referens: 17-42 mg/dL

İstifadəsi: Qidalanmanın qiymət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Xü­su­silə yenidoğulmuş infantlar və pa­renteral qidalanma müalicəsi alan xəstələrin müşahidəsində istifadə olunur. Həm­çi­nin neqativ kəskin faza reak­tant­la­rından biridir. Oral kontraseptiv, korti­kosteroid, ana­bo­lik steroid istifadəsi və Hodgkin xəstəliyində prealbumin səviyyəsi artır, malnutrisiya, iltihab, bəd xassəli törəmələr, xroniki xəstəliklər, sirroz və zülal itkisi olan hallarda isə azalır

TRİASİLQLİSEROL ASİLHİDROLAZA (LİPAZA)

Sinonim:Triasilqliserol asilhidrolaza

Nümunə növü:  Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Kolorimetrik

Referens:

<12 yaş <60 U/L
>12 yaş 13-60 U/L

İstifadəsi: Mədəaltı vəzin funksional testlərindəndir. Pankreatitlər, öd kisəsi koliti, boğulmuş və ya infarkta uğramış bağırsaq, mədəaltı vəzin kistaları və ya psevdokistləri və peri­tonitlər zamanı serumda lipazanın səviyyəsi artır. Kəskin pankreatitdə serumda lipazanın aktivliyi, ami­lazadan daha uzun müddət yüksək qalır. Həmçinin kəskin pankreatit üçün lipazanın həssaslığı və spe­sifikliyi amilazadan daha yüksəkdir. Pankreatitlərdə assit mayesindəki lipaza da yüksələ bilər. Ağciyər şiş­ləri ilə əlaqədar olaraq əmələ gələn plevral transsudatlarda da nadir hallarda lipaza səviyyəsi artır. ERCP, oddi sfinktorunda spazma səbəb olan narkotik analgetiklər və heparin də serumda lipaza səviy­yəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər

TRİPSİN (NƏCİSDƏ TRİPSİN)

Nümunə növü: Təzə götürülmüş nəcis

Nümunə qabı: Təmiz ağzı qapaqlı qab

İstifadəsi: Mukovissidozun (Kistik fibrozis) diaqnozunda istifadə olu­nun skrininq tetlərdən biridir. Nə­cisdəki tripsin miqdarı malab­sorb­siyada artır, mədəaltı vəz funksi­yasının itirilməsi və mukovissidoz zamanı azalır. 4 yaşından böyük uşaqlarda miqdarı aşağı olur

TRİPTOMİN (SEROTONİN)

Sinonim:5-OH triptamin

Nümunə növü: Serum

Nümunə< qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2 mL

Xəstənin hazırlanması: Serotonin tərkilbi qoz, banan, badımcan, po­midor, fındıq, fıstıq, avokado və s. bəzi meyvə və tərəvəzlər son 72 saat ərzində yeyilməməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Serum >15 yaş 50-230 ng/mL

İstifadəsi: Karsinoid şişlərin di­aq­noz və müalicəsinin  müşahidəsində istifadə olunur. Karsinoid sindrom, miqren, şizofreniya, esensial hiper­ten­ziya, Huntington xəstəliyi və Duchenne əzələ distrofiyasında se­rumda serotonin miqdarıartır. Dum­ping sindromu, kəskin bağırsaq obstruksiyası, kistik fibrozis və kəs­kin miokard infarktında da se­rotonin səviyyəsində yüngül yüksəlmə ola bilər. Litium, MAO inhibitorları, me­tildopa, morfin və rezerpin isti­fadəsi serotonin səviyyəsinə tesir edə bilər

TRİQLİSERİD

Sinonim: TG

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250 μL

Xəstənin hazırlanması: Nümunənin alınması üçün 12  saatlıq səhər aclığı lazımdır

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ

Referens:

Yaş Kişi Qadın
<5 yaş 30-100 mg/dL 35-110 mg/dL
6-15 yaş 30-125 mg/dL 35-130 mg/dL
16-50 yaş 50-150 mg/dL 50-150 mg/dL
>50 yaş 55-150 mg/dL 55-150 mg/dL

İstifadəsi: Hiperlipidemiyanın qiy­mət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Böyüklərdə 150 mg/dL-dən aşağı nor­mal, 150-199 mg/dL sərhəddə yüksək, 200-499 mg/dL yüksək və 499 mg/dL-dən yuxarı isə çox yüksək qiymətləndirilir

TRİXLOROASETAT TURŞUSU

Sinonim: TCA

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <50 μmol/L

İstifadəsi: Trixloretilen ilə işləyən şəxslərin bu maddənin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

UREA NİTROGENİ

Sinonim: BUN

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Referens:

Göbək ciyəsi 21-40 mg/dL
Prematüre 3-25 mg/dL
<7 gün 4-12 mg/dL
7 gün-6 ay 5-15 mg/dL
7 ay-3 yaş 5-18 mg/dL
4-15 yaş 5-25 mg/dL
16-60 yaş 7-25 mg/dL
>60 yaş 7-28 mg/dL

İstifadəsi: Böyrəyin funksional test­lərindən biridir. Zülal mübadiləsinin qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Yaş və qida ilə qəbul olunan zülal miqdaı artıqca BUN səviyyəsi də artır. Böyrək perfuziyasının azal­dığı hallar, kəskin və xroniki böyrək xəstəlikləri, postrenal obstruksiya və yüksək zülallı qidalanma serumda BUN səviyyəsini artırır. Az zülallı qidalanma, hamiləliyin son mər­hələsi, infantilizm, akromeqaliya, ağır qaraciyər xəstəlikləri və celiac sprue zamanı isə serumda BUN səviyyəsi azalır

URAT (SİDİK TURŞUSU)

Sinonim: Urat; UA

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ

Referens:

1 həftə-5 yaş
6-12 yaş
13-15 yaş
Kişi Qadın
16-50 yaş 3.0-7.2 mg/dL 2.6-6.0 mg/dL
51-60 yaş 3.5-7.2mg/dL 2.6-6.3 mg/dL
>60 yaş 3.5-7.5mg/dL 2.6-6.5 mg/dL

İstifadəsi: Podaqra və digər purin mübadiləsi pozğunluqlarının diaqnoz və müalicəsinin müşahidəsində isti­fadə olunur. Podaqra, böyrək çatış­mazlığı, leykoz, multiple myeloma, po­lisitemia, limfoma, hamiləlik tok­semiyası, psoriaz, polikistik böyrək xəstəliyi, purinlə zəngin qidalanma (qaraciyər, böyrək və s.)ağır idman­dan sonra qanda sidik turşusumiqdarı yüksəldiyi halda, Wilson xəstəliyi, Fanconi sindromu, ksanturiya və purinlə məhdud qidalanma zamanı  isə bu göstəricinin qanda səviyyəsi azalır

TƏR TESTİ (XLOR (Tər))

Sinonim: Tər testi; İyontoferez

Nümunə növü: Tər

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası:  Nümunə laboratoriyada xüsusi qayda ilə alınır

İş prinsipi: Kondaktometrik

Referens: <60 mEq/L

İstifadəsi: Mukovissidozun (kistik fib­­rozis) diaqnozunda istifadə olu­nur. Mukovissidozlu xəstələrdə tər ilə duz itkisi çox yüksəlir. İfraz nor­mal şəxslərə nisbətən 2.5 dəfə yük­səkdir və bu xəstəlik üçün pato­qno­mik hesab olunur. Xəstə infantlarda III-V həftədən sonra po­zitivləşir. Ad­renal çatışmazlıq, ma­lab­sorbsiya, mədəaltı vəz çatış­maz­lığı, hipo­ti­roidi­zim və bəzi böyrək xəstəlik­lə­rində də tərdəki Cl miqdarı yüksələ bilər

TURŞU HEMOLİZ TESTİ (HAM TESTİ)

Sinonim: Turşu hemolizi testi

Nümunə növü: Xəstədən və eyni qan qruplu sağlam şəxsdən EDTA-lı tam qan və serum göndərilməlidir

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum) və bənövşəyi qa­paqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 3 mL EDTA-lı tam qan və 3mL serum

İş prinsipi: Kvalitativ

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Paroksizmal nokturnal (gecə) hemoqlobinuriyanın təyinində istifadə olunur

TRP (BORUCUQ FOSFAT REABSORBSİYASI)

Sinonim: Tubulyar fosfat reabsorb­siyası, TRP

Nümunə növü:  Səhər 2-4 saatlıq  sidik və eyni zamanda alınan serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum). Yığılan sidik so­yuq şəraitdə saxlanılmalı və gön­dərilməlidir

Nümunə miqdarı: 500 μL serum və 10 mL sidik

Xəstənin hazırlanması: Xəstə müa­yinədən  əvvəlki 5 gün ərzində nor­mal kalsium və fosfor tərkibli pəhriz qəbul etməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 78-91 %

İstifadəsi: Paratiroid vəzi funksi­ya­larının qiymətləndirilməsində isti­fa­də olunur. Hipoparatiroidizm və psev­dohipoparatiroidizmdə TRP ar­tır, hiperparatiroidizmdə isə azalır. Hiperparatiroidizmi olan xəstələrin 25 %-də yalançı neqativ nəticə əldə oluna bilər.
TRP %=100x(1– sidik fosforu x serum kreatinini / sidik kreatinini serum fosforu)

TROPONİN T

Sinonim: FnT; TropT

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

İş prinsipi: ECLIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həd­dən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: <0.04 ng/mL

İstifadəsi: Kəskin miokard in­fark­tının təyinində istifadə olunur. Həs­saslığı troponin I-ə nisbətən daha yüksəkdir. Kəskin miokard infark­tından 2-6 saat sonra yüksəlir və 24 saata pik səviyyəyə  çatır. Yüksəlmə 6 gün davam edə bilər. Sonra təx­minən 20 gün ərzində yüksək qalır. Kəskin miokard infarktı, qeyri stabil angina, PTCA və miokardit troponin T səviyyəsində yüksəlmyə səbəb ola bilər

TROPONİN I

Sinonim: FnI; TropI

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 400 μL

İş prinsipi: MEIA

Nümunədən imtina səbəbləri: Həddən artıq hemoliz, lipemiya, sarılıq

Referens: <0.4 ng/mL

İstifadəsi: Kəskin miokard infarktının təyinində istifadə olunur. Kəskin miokard infarktından 2-6 saat sonra kardiak troponin I yüksəlir və 15-20 saat sonra pik səviyyəyə çatır. Digər kardiak markerlərin (CK-MB, mioqlobin və s.) əksinə, günlərlə (təqribən 7 gün) yüksək qaır. Kəskin ürək çatışmazlığı, ürək travması, qeyri stabil angina və ürək əməliyyatından sonra da troponin I yüksələ bilər. Kəskin miokard infarktının diaqnozu üçün bir dəfə təyin etmək yetərsizdir, müayinə ardıcıl bir neçə dəfə təkrarlanmalıdır

TRİXLOROETANOL

Sinonim: TCE

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: <30 mg/L

İstifadəsi: Trixloretilen ilə işləyən şəxslərin bu maddənin təsirinə məruz qalma dərəcəsinin təyinində istifadə olunur

ŞƏKƏR XROMATOQRAFİYASI

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik, nəcis

Nümunə miqdarı: 2 mL (birdəfəlik sidik), 10 g (nəcis)

İş prinsipi: Kağız xromatoqrafiyası

İstifadəsi: Sidik və nəcisdə qlü­kozanın varlığının qiymətləndi­rilməsində istifadə olunur. Qlükoza, qalaktoza, laktoza, saxaroza, ksiloza və fruktozanın varlığı semikantitativ olaraq araşdırılır

ŞƏKƏR SU TESTİ (SAXAROZA HEMOLİZ TESTİ)

Sinonim: Şəkər su testi

Nümunə növü: Xəstədən və eyni qan qrupundan olan sağlam insandan alınmış EDTA-lı tam qan və serum

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şəşəsi

Nümunə miqdarı: 3 mL EDTA-lı tam qan və 3 mL serum

İş prinsipi: Kalitativ (keyfiyyət)

Referens:

Lizis <5% Neqativ
6-10% Şübhəli
>10% Povitiv

İstifadəsi: Paroksizmal nokturnal (gecə) hemoqlobinuriyanın təyinində istifadə olunan skrininq testdir

Zn (SİNK)

Nümunə növü: EDTA-lı tam qan

Nümunə qabı: Bənövşəyi qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 2 mL

İş prinsipi: AAS

Referens: 1000-2000 μg/dL

İstifadəsi: Qandakı ümumi sinkin 75-88 %-i eritrositlərin daxilində yer­ləşir. Xüsusilə oraq hüceyrəli anemiyada eritrosit daxili sinkin səviyyəsi azalır

YOD

Sinonim: I

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens:

Ciddi dərəcəli çatışmazlıq <2 mg/dL
Orta dərəcəli çatışmazlıq 2-5 mg/dL
Yüngül dərəcəli çatışmazlıq 5-10 mg/dL
Normal yod qəbulu 10-20 mg/dL
Normadan artıq yod qəbulu 20-30 mg/dL
Hədsiz yod qəbulu >30 mg/dL

İstifadəsi: Yeməklər və ya dər­man­larla qəbul olunan iyot miqdarının dəyərləndirilməsində istifadə olunur.   

XYLOSE ABSORBSİYA TESTİ (D-KSİLOZA ABSORBSİYA TESTİ)

Sinonim: Ksiloza absorbsiya testi

Nümunə növü: Serum və sidik

Nümunənin alınma qaydası: Sidik qaranlıq yerdə toplanmalı və soyuq şəraitdə saxlanmalıdır

Xəstənin hazırlanması: Xəstə 10 saatlıq səhər aşlığı ilə labarotoriyaya gəlməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: Nəticədə bildirilir

İstifadəsi: Malabsorbsiyanın təyini və nazik bağırsağın proksimal hissə­sindəki karbohidrat absorbsiyasının qiymətləndirilməsində istifadə olu­nur. Bağırsaq malabsorbsiyası, nazik bağırsaqda bakterial çoxalma, qus­ma, assit, gecikmiş mədə boşalması və Whipple xəstəliyində qan və sidikdə ksilozanın miqdarı azalır

XROM

Sinonim: Cr

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­lanılmalı və göndərilməlidir. Asetat turşusu və ya bor turşusu üzərinə yığılan sidiklər də qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: AAS-Zeeman

Referens:

24 saatlıq sidik <0.52 μg/L

İstifadəsi: Xroma məruz qalan şəxs­lərə bu maddənin təsir dərəcəsini göstərir

XOLİNESTERAZA II (PSEVDOXOLİNESTERAZA)

Sinonim: PchE; kolinesteraz II; SchE; Axilkolin axilhidrolaza

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Kişi 5400-13200 U/L
Qadın 15 yaş 5400-13200 U/L
16-50 yaş 4300-11500 U/L
50 yaş 5400-13200 U/L
Hamilə 3700-9300 U/L

İstifadəsi: Qaraciyərin funksional testlərindən biridir. Uzanmış anes­teziya sinir qazı və üzvi fosforlu insektisid zəhərlənmələrinin qiymət­lən­dirilməsində istifadə olunur. Ge­netik psevdo-xolinesteraza variant­ları (anesteziyanın uzanmasına səbəb olur), hepatitlər, sirroz, malnutrisiya, anemiyalar, kəskin infeksiyalar, kəs­kin miokard infarktı, ağciyər emboliyası, əməliyyatdan sonrakı dövr, xroniki böyrək çatışmazlığı, hamiləliyin son dövrləri və serumda albumin konsentrasiyasını azaldan hallarda serumda psevdo-xolines­terazanın miqdarı azalır

XOLESTEROL (Total)

Sinonim: Total xolesterol

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

Xəstənin hazırlanması: Payız və qış aylarında serumda ümumi xolesto­rolun səviyyəsi daha yüksək olur. Həmçinin qan alma vəziyyəti, ən son qəbul edilən qida, emosioanal stress və menstural sikl də ümumi xoles­terol miqdarına təsir edir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­men­tativ.

Referens:

Göbək ciyəsi qanı kanı 45-100 mg/dL
<3 ay 50-135 mg/dL
4-6 ay 60-145 mg/dL
7-12 ay 60-160 mg/dL
1-5 yaş 70-175 mg/dL
6-15 yaş 110-200 mg/dL
16-50 yaş 125-200 mg/dL
51-60 yaş 135-200 mg/dL
>60 yaş 140-200 mg/dL

İstifadəsi: Hipolipidemiya və hiper­lipidemiyanın diaqnozunda isti­fadə olu­nur. Xolesterol səviyyəsinin bö­yük­lərdə 200 mg/dL, uşaqlarda isə 170 mg/dL-dən az olmalıdır. Bö­yük­lərdə 200-239 mg/dL “sərhədə yaxın yüksək”, >239 mg/dL isə “yüksək” kimi qiymətləndirilməlidir. Boy və çəki ölçülərinin də verilməsi lazım gəldikdə, bədən kütlə indeksi (body mass index) hesablanılaraq verilir.

XLOR (Tər)

Sinonim: Tər testi; İyontoferez

Nümunə növü: Tər

Nümunə miqdarı: 200μL

Nümunənin alınma qaydası:  Nümunə laboratoriyada xüsusi qayda ilə alınır

İş prinsipi: Kondaktometrik

Referens: <60 mEq/L

İstifadəsi: Mukovissidozun (kistik fib­­rozis) diaqnozunda istifadə olu­nur. Mukovissidozlu xəstələrdə tər ilə duz itkisi çox yüksəlir. İfraz nor­mal şəxslərə nisbətən 2.5 dəfə yük­səkdir və bu xəstəlik üçün pato­qno­mik hesab olunur. Xəstə infantlarda III-V həftədən sonra po­zitivləşir. Ad­renal çatışmazlıq, ma­lab­sorbsiya, mədəaltı vəz çatış­maz­lığı, hipo­ti­roidi­zim və bəzi böyrək xəstəlik­lə­rində də tərdəki Cl miqdarı yüksələ bilər

XLOR (Sidik)

Sinonim: Hər gün

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə sax­la­nılmalı və göndərilməlidir. Bor tur­şu­su üzərinə toplanmış sidiklər də qəbul olunur

Nümunə miqdarı: 1 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirməlidir

İş prinsipi: ISE

Referens:

<7 gün 2-10 mEq/gün
7 gün-5 yaş 15-40 mEq/gün
6-12 yaş Kişi: 35-110 mEq/gün Qadın: 15-75 mEq/gün
13-15 yaş Kişi: 60-175 mEq/gün Qadın: 35-175 mEq/gün
16-60 yaş 110-250 mEq/gün
>60 yaş 65-200 mEq/gün

İstifadəsi: Normada sidikdəki xlo­run miqdarı qida ilə qəbul edilən xlo­run miqdarından asılıdır. Duz qəbu­lunun artması, hansısa səbəbdən olan massiv diurez, kalium itkisi, adre­nokortikal çatışmazlıq və Bartter sindromunda sidiklə ifraz olunan Cl səviyyəsi artır, duz qəbulunu azal­ması, ekstrarenal Cl itkisi (qusma, bağırsaq fistulu, ağır diarreya) və adrenokortikal hiperfunksiya kimi hallarda isə sidiklə xaric olunan Cl səviyyəsi azalır

XLOR (BOM)

Nümunə növü: BOM

Nümunə qabı: Gelsiz düz sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 200 μL

İş prinsipi: ISE

Referens:

<1 yaş 110-130 mEq/L
>1 yaş 110-130 mEq/L

İstifadəsi: Serumda Cl səviyyəsi ar­tan hallarda BOM-dakı Cl səviyyəsi də artır. Vərəm menengiti, digər bak­terial menengitlər və serumda Cl sə­viyyəsini azaldan hallarda isə BOM-da xlor səviyyəsi azalır

XLOR

Sinonim: Cl

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi

Nümunə miqdarı:200 μL

İş prinsipi: ISE

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

Göbək ciyəsindən alınmış qanda 96-104 mEq/L
Yenidoğulmuş 95-110 mEq/L
<7 gün 96-110 mEq/L
>7 gün 95-110 mEq/L

İstifadəsi: Elektrolit müvazinəti, tur­şu-qələvi və su metabolizminin qiy­mət­ləndirilməsində istifadə olunur. De­hidratasiya, böyrək borucuq­ları­nın asidozu, kəskin böyrək çatış­maz­lığı, şəkərsiz diabet (diapedes in­si­pi­dus), salisilat intoksikasiyası və res­pi­rator alkaloz zamanı se­rum­da Cl sə­viyyəsi artır, həddən çox qusma, al­dosteronizim, respirator asidoz və su intoksikasiyası hallarında isə bu göstərici azalır

UROPORFİRİN (PORFİRİNLƏR)

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə miqdarı: 10 mL

Testin tərkibi: Uroporfirin I, III, koproporfirin I, III və digər porfirin izomerləri

Nümunənin alınma qaydası: Qa­ranlıq və soyuq şəraitdə toplanmalı, işıqdan qorunmaqla soyuq şəraitdə göndərilməlidir

İş prinsipi: HPLC

Referens:

Uropofinin I, III 25 mg/gün
Koproporfirin I 25 mg/gün
Koproporfirin III 75 mg/gün
Total porfirinlər 150 mg/gün

İstifadəsi: Porfiriyaların təyinində və tipinin müəyyənləşdirilməsində is­tifadə olunur. Xüsusilə dəri  foto­həssaslığı müşahidə olunan porfiri­yalarda sidik porfirinləri əhə­miy­yət­lidir. HPLC üsulu ilə sidikdəki bütün porfirin növləri və izomerləri kə­miyyətcə təyin oluna bilər. Həmçinin civə zəhərlənməsi, qaraciyər xəs­tə­liyi, kəskin miokard infarktı, he­mo­litik və pernisitoz anemiyalar, alko­qol mənşəli sirroz, idman, Hodgkin xəstəliyi, leykoz, triotoksikoz və vi­tamin çatış­mazlıqları kimi səbəb­lər­dən əmələ gələn qazanılmış por­fi­ri­yalardada sidikdə koproporfirinin səviyyəsi artır. Kəskin porfiriyaların qiymət­ləndirilməsində isə sidikdə ALA və porfobilinogen səviyyəsi is­tifadə olunmalıdır

UROPEPSİNOGEN

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Qoruyucuya ehtiyac yoxdur

Nümunə miqdarı: 5 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik

UREA NİTROGENİ (Sidik)

Nümunə növü:  24 saatlıq sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 10 mL

Nümunənin alınma qaydası: 24 saatlıq sidiyin miqdarı bildirilməlidir

İş prinsipi: Spektrofotometrik, fer­mentativ, kinetik

Referens: 12-20 g/gün

İstifadəsi: Böyrəyin funksional test­lərindən biridir. Yüksək zülallı qida­lanma, hipertiroidizim və əməliy­yat­dan sorakı dövrdə sidikdə BUN sə­viyyəsi artır. Az zülallı qidalanmada, hamiləlikdə, infantlar və uşaqlarda, akromeqaliya, qaraciyər xəstəlikləri, toksemiya və böyrək xəstəliklərində sidikdə BUN səviyyəsi azalır

LD (LAKTAT DEHİDROGENAZA)

Sinonim: LDH; LD; Süd turşusu dehidrogenazası

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<3 ay 100-450 IU/L
4-12 ay 100-400 IU/L
1-3 yaş 100-300 IU/L
4-12 yaş 100-250 IU/L
>12 yaş 90-240 IU/L

İstifadəsi: Ürək və qaraciyər xəstə­liklərininn diaqnostikasında istifadə olunur. KMİ, meqaloblastik və per­nisitoz anemiya, qaraciyər xəstə­lik­ləri, şok, hipoksiya, sirroz, obstruktiv sarılıq, böyrək xəstəlikləri, əzələ xəstəlikləri, neoplastik xəstəliklər, kəskin ürək çatışmazlığı, leykemiya, hemolitik anemiya, oraq heceyrəli anemiya, limfoma, böyrək infarktı və kəskin pankreatitdə LDH səviyyəsi artır

LDH (LAKTAT DEHİDROGENAZA)

Sinonim: LDH; LD; Süd turşusu dehidrogenazası

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 250μL

İş prinsipi: Spektrofotometrik, ki­netik

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

<3 ay 100-450 IU/L
4-12 ay 100-400 IU/L
1-3 yaş 100-300 IU/L
4-12 yaş 100-250 IU/L
>12 yaş 90-240 IU/L

İstifadəsi: Ürək və qaraciyər xəstə­liklərininn diaqnostikasında istifadə olunur. KMİ, meqaloblastik və per­nisitoz anemiya, qaraciyər xəstə­lik­ləri, şok, hipoksiya, sirroz, obstruktiv sarılıq, böyrək xəstəlikləri, əzələ xəstəlikləri, neoplastik xəstəliklər, kəskin ürək çatışmazlığı, leykemiya, hemolitik anemiya, oraq heceyrəli anemiya, limfoma, böyrək infarktı və kəskin pankreatitdə LDH səviyyəsi artır

LDH İZOENZİM ELEKTROFOREZİ (LAKTAT DEHİDROGENAZA İZOENZİMLƏRİ)

Sinonim: LDH izoenzimləri; LDH izoenzim elektroforezi

Nümunə növü: Serum

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sınaq şüşəsi

Nümunə miqdarı: 500μL

İş prinsipi: Elektroforez

Nümunədən imtina səbəbləri: He­moliz

Referens:

LD1 17-31%
LD2 35-48%
LD3 15-29%
LD4 4-9.5%
LD5 3-10 %

İstifadəsi: LDH yüksəkliyinin səbə­bini təyin etmək məqsədilə istifadə olunur. KMİ, qaraciyər xəstəlikləri, neoplaziyalar və skelet əzələsi xəs­təliklərinin differensasiyasında əhə­miy­yətlidir

N-ASETİL-QLUKOZAMİNİDAZA

Sinonim: NAG; Total heksoza­mi­nidaza; β-N-asetil- heksozaminidaza

Nümunə növü: Birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Soyuq şəraitdə saxlanılmalı və göndərilməlidir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: Spektrofotometrik

Referens: 1.5-6.1 U/L

İstifadəsi: Böyrək xəstəliklərinin diaqnostikasında istifadə olunur. Böy­rək zədələnməsi olan hallarda si­dikdə NAG səviyyəsi artır. Nefro­toksik dər­manlarla əlaqədar olaraq əmələ gələn böyrək zədələn­mə­lə­rin­də sidikdə NAG səviyyəsi, serum­dakı kreatinin səviyyəsindən daha tez yüksəlir. Böyrək transplan­ta­si­yaların­dan sonra orqan rəddinin er­kən diaqnozunda da NAG çox dəyərlidir

TURŞU HEMOLİZ TESTİ (HAM TESTİ)

Sinonim: Turşu hemolizi testi

Nümunə növü: Xəstədən və eyni qan qruplu sağlam şəxsdən EDTA-lı tam qan və serum göndərilməlidir

Nümunə qabı: Qırmızı qapaqlı sı­naq şüşəsi (serum) və bənövşəyi qa­paqlı sınaq şüşəsi (EDTA-lı tam qan)

Nümunə miqdarı: 3 mL EDTA-lı tam qan və 3mL serum

İş prinsipi: Kvalitativ

Referens: Neqativ

İstifadəsi: Paroksizmal nokturnal (gecə) hemoqlobinuriyanın təyinində istifadə olunur

VANİLMANDELİN TURŞUSU

Sinonim: VMA; 3-Metoksi-4-Hid­rok­simandelik turşu

Nümunə növü: 24 saatlıq sidik, birdəfəlik sidik

Nümunə qabı: Asetat turşusu üzətinə toplanaraq göndərilməlidir. 6N HCl və ya bor turşusu üzərinə toplanan sidiklərdə qəbul edilir

Nümunə miqdarı: 5 mL

İş prinsipi: HPLC

Referens:

6-12 ay 0.50-2.00 mg/gün
1-5 yaş 0.50-2.50 mg/gün
6-12 yaş 0.75-3.00 mg/gün
13-15 yaş 1.00-6.00 mg/gün
>15 yaş 3.00-9.00 mg/gün

İstifadəsi: Feoxromasitomanın diaq­nozu və müalicəsinin müşahidəsində istifadə olunur. Həmçinin neyro­blas­toma, qanqlioneyroma və karsinoid şişlərin qiymətləndirilməsində isti­fadə olunur

Biokimya testlər qrupu

Sizə necə kömək edə bilərik?
Don`t copy text!